به نام خداوند بخشنده مهربان
(اي رسول ما غم مدارکه) البته ما تو را به فتح آشکاري فيروز ميگردانيم (که نه بس شهر مکّه بلکه شهر دلهاي اهل عالم را فتح کني) ( 1 )
تا خدا از گناه گذشته و آينده تو در گذرد (مفسرين در اين آيه گويند: مراد از گناه پيغمبر گناه او بود به عقيده مشرکان که دعوت او را به توحيد خدا بزرگترين گناه او ميشمردند و مقصود از گناه گذشته و آينده دعوت قبل از هجرت و بعد از هجرت بود) و نعمت خود را بر تو به حد کمال رساند و تو را به راه مستقيم (شرع اسلام به وحي خود) هدايت کند. ( 2 )
و خدا تو را به نصرتي با عزت و کرامت ياري کند. ( 3 )
اوست خدايي که سکينت و وقار بر دلهاي مؤمنان آورد تا بر يقين و ايمانشان بيفزايد، و سپاه قواي آسمانها و زمين همه لشکر خداست و خدا دانا و به حکمت نظام آفرينش آگاه است(4)
اين (فتح يا فزودن ايمان) براي آن است که خدا ميخواهد مردان و زنان مؤمن را تا ابد در بهشتهايي که زير درختانش نهرها جاري است داخل گرداند و گناهانشان را تمام ببخشد و اين به حقيقت نزد خدا فيروزي بزرگ است. ( 5 )
و نيز خدا خواهد تا همه منافقان و مشرکان را از مرد و زن عذاب کند که آنها به خدا بد گمان بودند (و وعده فتح خدا را دروغ پنداشتند) در صورتي که (وعده خدا صدق است و) روزگار بد و هلاکت ابد بر خود آنهاست و خدا بر آنان خشم و لعن کرد و جهنم را که بسيار بد منزلگاهي است بر ايشان مهيّا ساخت. ( 6 )
و سپاه قواي آسمانها و زمين لشکر خداست و خدا بسيار مقتدر و به تدبير نظام عالم داناست. ( 7 )
ما شخص تو را به عالم فرستاديم که شاهد (نيک و بد امت) باشي و (خلق را به لطف و رحمت حق) بشارت دهي و (از قهر و عذاب او) بترساني. ( 8 )
تا شما (صالحان امت) به خدا و رسول او ايمان آورده و (دين) او را ياري کنيد و به تعظيم جلالش صبح و شام تسبيح او گوييد. ( 9 )
همانا مؤمناني که (در حديبيّه) با تو بيعت ميکنند به حقيقت با خدا بيعت ميکنند (چون تو خليفه خدايي و همانا دست تو) دست خداست بالاي دست آنها، پس از آن هر که نقض بيعت کند بر زيان و هلاک خويش به حقيقت اقدام کرده و هر که به عهدي که با خدا بسته است وفا کند به زودي خدا به او پاداش بزرگ عطا خواهد کرد. ( 10 )
اعراب باديه که (از حضور در جنگها و در سفر فتح مکّه تخلّف ميورزند و) باز نهاده ميشوند خواهند گفت که ما را (محافظت) اهل بيت و اموالمان (از آمدن در رکابت) بازداشت، اينک از خدا بر گناه ما آمرزش طلب. (اين مردم منافق) چيزي که هيچ به دل عقيده ندارند به زبان ميآورند، به آنها بگو: اگر خدا اراده کند که ضرر يا نفعي به شما رساند آن کيست که خلاف آن کاري تواند کرد؟ بلکه خدا به هر چه ميکنيد آگاه است. ( 11 )
بلکه شما پنداشتيد که رسول و مؤمنان به او (همه کشته ميشوند و) به سوي (وطن و) اهل بيت خود ديگر بر نخواهند گشت و اين خيال در دل شما به خطا جلوه کرد و بسيار گمان بد و انديشه باطلي کرديد و مردمي در خور قهر و هلاکت بوديد. ( 12 )
و هر که به خدا و رسول او ايمان نياورد ما هم بر آن کافران عذاب آتش دوزخ را مهيّا ساختهايم. ( 13 )
و ملک آسمانها و زمين همه خاصّ خداست، او هر که را بخواهد ميبخشد و هر که را بخواهد عذاب ميکند و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است. ( 14 )
کساني که (در حديبيّه تخلّف کردند و) باز نهاده شدند و همراهي با شما ننمودند باز چون براي (فتح خيبر و) گرفتن غنايم حرکت کنيد خواهند گفت: بگذاريد تا ما هم از شما تبعيت کنيم (و همراه شما بياييم). غرضشان اين است که سخن خدا را (که فرمود غنايم خيبر را تنها حاضران حديبيّه خواهند گرفت) تغيير دهند. بگو: شما به حقيقت هرگز ما را پيروي نميکنيد، خدا از اين پيش درباره شما چنين خبر داده. باز (آن مردم بي وفاي بد عهد) خواهند گفت: (چنين نيست) بلکه شما با ما حسد ميورزيد. بلکه ايشان جز عدّه قليلي همه جاهل و نادانند. ( 15 )
با اعرابي که (از جنگ) باز نهاده شدند بگو: (اگر به حقيقت قصد متابعت داريد) به زودي براي جنگ با قومي شجاع و نيرومند (فارس و روم) دعوت ميشويد که با آنها يا جنگ و مبارزه کنيد يا آنکه مسلمان شوند. اگر اطاعت کرديد خدا به شما اجر نيکو خواهد داد و اگر نافرماني کنيد چنانکه از اين پيش (در حديبيّه) مخالفت کرديد خدا شما را به عذابي دردناک معذّب خواهد کرد. ( 16 )
براي شخص نابينا و لنگ و مريض (در تخلّف از جنگ) حرج و گناهي نيست، و هر که خدا و رسول او را فرمان برد او را به باغهاي بهشتي داخل کند که زير درختانش نهرها جاري است و هر که مخالفت کند او را به عذابي دردناک معذّب نمايد. ( 17 )