بختک

فلج خواب چیست؟

علت اینکه نام بختک در بین مردم رایج شده توهمات وحشتناکی است که در زمان فلج خواب فرد به انها دچار میشود.

در ادبیات پزشکی، معمولاً از دو اصطلاح برای دسته‌بندی فلج خواب استفاده می‌شود:

• فلج خواب منفرد (Isolated sleep paralysis) زمانی است که فرد فقط یکبار تجربه فلج خواب را داشته باشد.

• فلج خواب مکرر(Recurrent sleep paralysis)  زمانی که فرد بارها تجربه فلج خواب را داشته باشد.

 این توهمات ممکن است در زمان به خواب رفتن hypnagogic یا قبل از بیدار شدن hypnopompic رخ دهند.

توهمات به وجود آمده در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت هستند، اما معمولا افراد در این شرایط احساس میکنند شخصی به آنها نگاه میکند، کسی آنها را از تخت به بیرون میکشد یا یک شی یا فرد سنگین روی قفسه سینه آنها قرار گرفته است.

اگر در زمان فلج خواب این توهمات را تجربه کردید، به این معنا نیست که مشکل فلج خواب شما جدی تر و خطرناک تر است، بلکه تمام این ها مربوط به ترسهای گذشته و اعتقادات شماست.  

☆فلج خواب حالتِ اختناق، سنگینی، قفل شدنِ بدن و عدمِ تواناییِ حرکتِ اندامهایِ بدن مخصوصا دستها و پاها است که گاهی هنگامِ خواب به انسان دست میدهد.

فلج خواب با از دست دادن کوتاه کنترل عضلانی به نام آتونی (atonia) شناخته میشود که درست پس از به خواب رفتن یا بیدارشدن اتفاق می‌افتد.

افراد اغلب درطول دوره‌های فلج خواب علاوه بر آتونی، دچار توهم هم میشوند.

از آنجایی که فلج خواب با مرحله حرکت سریع چشم(REM)  درچرخه خواب در ارتباط است، به عنوان پاراسومنیای REM هم در نظر گرفته میشود.

خواب REM  زمانی است که ما رویا میبینیم که در این مرحله ما دچار آتونی (ناتوانی درحرکت دادن عضلات) میشویم.  

برای افرای که بختک را تجربه میکنند این اتفاق درست قبل از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ میدهد به همین دلیل از تجربه خود آگاه هستند.

در واقع بی حرکت بودن مفاصل از بروز آسیبهایی که فرد ممکن است حین خواب دیدن به خود وارد کند جلوگیری مینماید.

در واقع فرد از نظر ذهنی هوشیار است اما بدنش همچنان در آرامش کامل قرار دارد.

در این حالت قسمتهایی از مغز که مسئول شناسایی تهدیدها و خطرات میباشد بیش از حدحساس میشوند.

در این شرایط فرد دچارِ ترسِ شدیدی شده و علیرغمِ تلاشی که برای بیدار و بلند شدن میکند تلاشِ او بی‌نتیجه است و لذا وحشت و احساسات بسیار ناخوشایندِ فردبیشتر میشود.

این اختلال وحشتناک خواب که “پاراسومنیا” نیز نامیده میشود یکی از قدیمیترین اختلالات شناخته شده درخواب است.

 رؤیایِ وحشتناکِ توأم با احساسِ خفگیِ  در نهایت انسان را از خواب میپراند ولی در اصل مشاهدات و احساساتِ ناشی از این عارضه، آنقدر واقعی به نظر میرسد که شخص فکر میکند درحالِ تجربه امورِ ماوراء الطبیعه است!

برخی از افراد مبتلا به بختک از خوابیدن میترسند و برخی از تنهایی خوابیدن میترسند.

توهمات در بختک(فلج خواب)  

توهمات به وجود آمده در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت هستند، اما معمولا افراد در این شرایط احساس میکنند شخصی به آنها نگاه میکند، کسی آنها را از تخت به بیرون میکشد یا یک شی یا فرد سنگین روی قفسه سینه آنها قرار گرفته است.

اگر در زمان فلج خواب این توهمات را تجربه کردید، به این معنا نیست که مشکل فلج خواب شما جدی تر و خطرناک تر است، بلکه تمام این ها مربوط به ترسهای گذشته و اعتقادات شماست.

رؤیایِ وحشتناکِ توأم با احساسِ خفگیِ  در نهایت انسان را از خواب میپراند ولی در اصل مشاهدات و احساساتِ ناشی از این عارضه، آنقدر واقعی به نظر میرسد که شخص فکر میکند درحالِ تجربه امورِ ماوراء الطبیعه است!

• توهمات مزاحم :

که شامل ادراک حضور فردی خطرناک یا حضور چیزی در اتاق است.

• توهمات فشار قفسه سینه:

که به آن توهم انکوبوس یا بختک نیز گفته میشود میتواند احساس خفگی ایجاد کند اینها اغلب همراه با توهمات مزاحم رخ میدهند در این حالت فرد احساس میکند فردی روی سینه او فشار می آورد و به او اجازه حرکت نمیدهد.

• توهمات و ستیبولار حرکتی (V-M) :

در این حالت فرد احساس میکند روحش از بدنش خارج شده یا درحال پرواز کردن است  که میتواند شامل احساس حرکت (مانند پرواز) یا احساسات خارج شدن روح از بدن باشد.

مثلا فرد میگوید احساس کردم از بالا خودم را که در تخت خواب هستم میبینم.

☆چنین تجربیاتی همراه با احساس ناتوانی درحرکت کردن خیلی آزار دهنده هستند و به همین دلیل در 90 درصد افراد تجربه فلج خواب با ترس همراه است.

طول دوره هرحمله خواب میتواند از چند ثانیه تا چنددقیقه طول بکشد اپیزودها در بیشتر موارد به خودی خود پایان مییابند.

اما گاهی اوقات با لمس شدن از جانب شخص دیگری یا شنیدن صدایش یا با تلاش شدید خود فرد برای حرکت و غلبه بر آتونی، تمام میشوند.

توهمهای مرتبط با فلج خواب را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد:

☆توهم بصری

تجربه بصری میتواند بسیار عمیق باشد.

بسیاری از افراد از حضور یک چهره غالباً به عنوان یک چهره تاریک،  سایه یا یک شبح، حرف میزنند که ممکن است درست درحاشیه دید شما درکنار تخت خواب باشد.

 برخی افراد گزارش میدهند که افراد زیادی را در اتاق مشاهده میکنند.

 برخی دیگر  چراغهای چشمک زن یا چراغهایی را میبینندگاهی نیز آنها میبینند که چیزهایی در اتاق شناورهستند.

☆توهم شنوایی

بسیاری از افراد صداهای مختلفی میشنوندممکن است زبان مورد استفاده خارجی باشد زمزمه، فریاد زدن و خندیدن وجود داشته باشدتقریباً هرچند وقت یکبار صدای بلند و  زوزه گزارش میشود.  

بعضی از افراد تنفس، قدم زدن، یا صدای زنگ زدن را میشنوندحتی ممکن است صداهای غیرمعمول مانند کالسکه اسب نیز درک شود.

شنیدن برخی اصوات خیالی درست هنگام خوابیدن یا  هنگام بیدار شدن بسیار معمول است. البته در بسیاری از مواقع، در مراحل اولیه نیازی به مشورت با پزشک نمی باشد. بیدار شدن ناگهانی از خواب (narcolepsy) و یا بیخوابی، میتوانند منجر به توهم شنیداری شوند.

درصورتی که به مدت طولانی با این علائم درگیر هستید، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.  

☆توهمات لمسی

یکی از بیشترین پدیده هایی که در فلج خواب گزارش شده، توهم لمسی است.

 بسیاری از افراد فشار یا تماس را توصیف میکنند احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی یا احساس لرزش را گزارش میدهند.

برخی دیگر احساس شناور بودن، پرواز یا سقوط را توصیف میکنندتعداد معدودی از افراد احساس سرمازدگی یا یخ زدگی میکنند.

حتی ممکن است این حس وجود داشته باشد که از لحاظ جسمی درحال حرکت یا بیرون کشیده شدن از تخت خود باشند و حتی احساس اینکه کسی درحال تجاوز به آنها میباشد.

احساس اینکه کسی در حال کشیدن بدن او از رختخواب یا مثلا کشیدن موها و یا حتی سیلی به صورت او است کشیده شدن... این تجربه گاهی با حس کشیده شدن از زیر تخت، پرواز یا لرزشهایی در سرتاسر بدن همراه است.

☆توهمات بویایی

نادرترین توهم در فلج خواب، بویایی میباشدمانند سایر انواع توهمات، شما میتوانید طیف وسیعی از بوها را  تجربه کنید.

شبه سایه وار یا چهرههای ترسناکی که می‌بینیم چیست؟

در مورد آن موجودی که برخی در زمان فلج خواب تجربه میکنند براساس مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیای سن دیگو انجام گرفت  در این زمان اعصاب جداره‌ای نورونهای موجود درمغز را تحت نظر گرفته و به پاها فرمان حرکت میدهند و چون نمیتوانند حرکت کنند مغز درمورد حرکت مورد نظر دچار توهم میشود.

«این شبه سایه وار» میتواند در نتیجه نوعی بیش فعالی در آمیگدال باشد که در واقع بخشی از مغز است که حس ترس را ایجاد می‌کند.

درچنین مواقعی فرد درحالی ازخواب بیدار میشود که بخش یادشده ازمغز او فریاد میزند «تهدیدی وجود دارد»؛

بنابراین مغز شما باید برای فعال شدن بی دلیل آمیگدال چیزی را کشف کند و پارادوکس به وجود آمده را به نوعی برای خود تفسیر کند.

درطول خواب این بخش از مغز همچنان فعال میماند با این همه فلج کامل بدن درست پس از هوشیاری میتواند فعالیت آن را بیش از پیش کند.

توهمات مزاحم که شخص در آن احساس می کند یک وجود تهدید کننده « بختک » حضور دارد،

سعی در خفه کردن او دارد یا توهمات حرکتی که در آن‌ها شخص احساس شناور بودن یا پرواز کردن دارد...

چرا برخی افرادی که فلج خواب را تجربه میکنند، دچار این احساس میشوند که موجودی ترسناک در اتاقشان حاضر است یا روی سینه‌شان نشسته است.

این توهم روشی است که مغز برای برطرف کردن سردرگمی‌اش به کار می‌بندد.

درهنگام فلج خواب لوبهای آهیانه بر نورون‌های که در مغز مسئول انتقال فرمان حرکت هستند تسلط دارند،

اما حرکتی را در اعضای بدن، که به صورت موقت فلج شده‌اند، تشخیص نمیدهند.

ظاهر شدن یک مزاحم در اتاق میتواند ناشی از تلاش مغز برای فرافکنی "خود" فرد در قالب تصویری توهمی باشد.

به عبارت دیگر، شما چیزی را که در آنجا نیست درک میکنیدمثل این است که شما هنگام خواب بیدار هستید.

علت فلج خواب

عوامل مرتبط با وقوع این عارضه دریک فردممکن است کاملاً متفاوت با فرد دیگر باشد.

اما به طور کلی شایعترین علل وقوع فلج خواب عبارتند از:

۱- خوابیدن به پشت

(به حالت طاق باز)

درصورتی که شما اغلب به حالت طاق باز میخوابید خطر وقوع فلج خواب درشما بیشتر میشود.

هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چرا خوابیدن به پشت باعث افزایش احتمال بروز فلج خواب میشود اما بیش از ۵۰ درصد از موارد فلج خواب در افرادی اتفاق افتاده است که به این وضعیت خوابیده بوده‌اند.

۲- امواج مغزی

این نکته را باید مدنظر داشت که امواج مغزی دریک فرد در زمان خواب میتواند باعث وقوع فلج خواب شود.

نتایج یک مطالعه نشان داده است که در زمان وقوع فلج خواب شدتهای نامتناسبی از امواج آلفا و جهشهای متناوبی از امواج بتا به ویژه درمغز افرادی که دچار توهم بصری بوده‌اند وجود داشته است.

این نتایج به معنی آن است که فردی که از لحاظ هوشیاری کاملاً درحالت بیدار و طبیعی است از لحاظ فیزیکی هنوز در یک حالت فلج عضلانی درمرحله خواب (مرحله حرکت سریع چشم) گیر کرده است.

۳- برنامه خواب پر هرج و مرج

افرادی که برنامه خواب بسیار متغیری دارند یا به وفور به مسافرتهای کاری میروند و نمیتوانند برنامه خواب خود را باساعت زمانی مقصد جدید خود تطبیق بدهند ممکن است به فلج خواب دچار شوند.

در واقع نداشتن یک برنامه خواب منظم که بدن شما بتواند نسبت به آن سازگاری و مطابقت پیدا کند، میتواند منجر به بروز اختلالات خواب و چرخه خواب غیر طبیعی شود.

۴- داروها

تحقیقات نشان داده است که مصرف بعضی از داروها اعم از داروهای تجویز شده توسط پزشک، داروهای بدون نسخه و یا مواد مخدر میتواند با وقوع فلج خواب در بعضی افراد ارتباط داشته باشد.

۵- پیش‌زمینه ژنتیکی

بسیاری از دانشمندان معتقدند که چندریختی (پلی‌مورفیسم) ژنتیکی میتواند عامل وقوع فلج خواب باشد.

در این رابطه شواهدی وجود دارد که نشان میدهد اگر فردی در بین اعضای خانواده یا فامیل درجه یک شما به مشکل فلج خواب دچار باشد احتمال آنکه شما هم به این مشکل دچار شوید بیشتر از معمول خواهد بود.

۶- گرفتگی عضلات پا

خطر وقوع فلج خواب در افرادی که بیشتر درمعرض گرفتگی عضلات به ویژه عضلات پاهای خود هستند معمولاً بیشتر از دیگران است.

۷- بیماری روحی و افسردگی

افرادی که از نوعی بیماری روحی و افسردگی از قبیل اختلال اضطراب، اختلال دو قطبی، افسردگی و یا بیماری اسکیزوفرنی رنج میبرندبیشتر درمعرض وقوع فلج خواب هستند.

این قبیل بیماریها باعث اختلالاتی در روال طبیعی خواب و نوساناتی در عملکرد انتقال‌ دهنده‌های عصبی (نوروترانسمیترها) میشوند و اغلب برای درمان آن‌ها از داروهای روانپزشکی استفاده میشود که خود این داروها نیز میتوانند احتمال وقوع فلج خواب را افزایش بدهند.

۸- بیماری‌های عصبی

احتمال وقوع فلج خواب در افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی مانند میگرن و صرع بیشتر از حد معمول است.

۹- بیماریهای مخرب اعصاب

در افرادی که به انواع مختلف بیماریهای مخرب اعصاب مبتلا هستند احتمال وقوع فلج خواب افزایش پیدا میکند.

۱۰- محرومیت از خواب

افرادی که خود را درمعرض محرومیت ازخواب مخصوصاً در یک دوره زمانی طولانی قرار میدهند تغییرات نامطلوبی را درچرخه خواب و ریتم شبانه‌روزی خود به وجود می‌آورند.

این تغییرات عمدتاً برای فرد مضرهستند و میتواند به عنوان یکی از علل مستقیم وقوع فلج خواب عمل کند.

برخی مشکلات روان با فلج خواب مرتبط هستند.

به نظر میرسد افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس، بیشتر احتمال دارد این وضعیت را تجربه کنند.

از شر فلج خواب چگونه خلاص شویم؟

بهترین سلاح شما برای مقابله در برابر بختک یا «فلج شدن در خواب» درک درست شما از آن و آرامش است

ترس میتواند شدت تجربه یا حمله حاصل از بختک را در افراد افزایش دهد. اگر این ترس افراطی باشد، تمام تلاشهای فرد برای مقابله با این پدیده بیهوده خواهد بود.  

داشتن درک درست ذهنی از بختک به جای یک جن یا روح وحشتناک میتواند میزان ترس شما را کاهش دهد.  

اگرچه واقعا چنین واهمه ای در شما شکل گرفته اما حقیقت آن است که هیچ شیء یا فرد اضافه ای در اتاق وجود ندارد.  

1. سعي كنيد آرامش خود را حفظ كنيد

زماني كه شما احساس ميكنيد درخواب فلج شده ايد سعي نكنيد با تلاش بيشتر براي حركت يا مبارزه با آن از اين حالت خلاص شويد زيرا ممكن است حتي با دست و پا زدن و تلاش بيشتر اين بي حسي و بقيه علائم تشديد شود و شما بيشتر وحشت كنيد در اين زمان فقط كافي است نفس عميق بكشيد و به خودتان يادآوري كنيد حالتان خوب است.

2.نجات از فلجي و بي حسي

 زماني كه خواب بد ديده ايد اما در خواب و بيداري هستيد و احساس فلجي ميكنيد ميتوانيد انگشتان خود را تكان دهيد یا سعی کنید مشت خود را گره کرده و باز کنید تا ازخواب به طور كامل بيدار شوید و از بي حركتي، حس خفگی و فشار درقفسه سینه خلاص شوید.

3.سعي كنيد بيدار شويد

با یک حرکت یا تکان شدید دربدن حالت فلجی از بین خواهد رفت ،همچنین وقتی از خواب برخاستید  آب سرد بر روی صورت خود بپاشید تا این حالت از شما دور شود.

سعی کنید در رختخواب نمانید زیرا شانس آنکه دوباره فلجی درخواب به سراغتان بیاید زیاد است، پس از آن که کمی آرام شدید به رختخواب خود بازگردید...

 زیرا استرس یک عامل بزرگ و مهم در فلجی خواب است و برای آن که  این وحشت ها در خواب اتفاق نیفتد افکار استرس زا را قبل از خواب از خود دور کنید.

برای پیشگیری چه باید کرد؟

1.افزایش زمان خواب در شب،

2. درحد متعارف تغییر حالت خوابیدن،

3. از طاقباز به پهلو

4. نظم بخشیدن به خواب خود، از لحاظ کمی و کیفی

اطمینان یافتن از راحت بودن رختخواب و مناسب بودن فضای اتاق خواب

 (تاریک، خنک و ساکت بودن آن)

5. انجام تمرینات ورزشی و فعالیت‌های بدنی در ساعات اولیه روز یا اوایل بعد از ظهر

 (که موجب کاهش استرس و در نتیجه، کاهش احتمال بروز بختک می‌شود)

6.  سنگین به رختخواب نروید و حداقل دو ساعت قبل از خواب چیزی نخورید.  

راه های جلوگیری از بختک در خواب

https://www.fardanews.com/بخش-خواندنی-71/847599-راه-های-جلوگیری-از-بختک-در-خوا

بختک چند دقیقه طول میکشد؟

با وجود تمام احساسات و توهم های وحشتناکی که در زمان بختک بروز میکند، این حالت تنها 15 ثانیه تا حداکثر 5دقیقه طول میکشد.

بنابراین خیلی وحشت نکنید و هر چه بیشتر بترسید، به مدت فلج خواب بیشتر میشود.

☆چرا فلج خواب اینقدر ترسناک است؟

تجربیات متفاوت افراد از فلج خواب می‌تواند با باورهای فرهنگی آنها مرتبط باشد.

در تحقیقی که در سال 2013 به چاپ رسید:

مصــــــــــر و دانمــــــــــارک....

آنها دریافتند که مصریهای حاضر در تحقیق بیش از دانمارکیها دچار فلج خواب میشدند و همچنین مدت زمان درگیری‌شان با آن بیشتر است.

ضمن اینکه مصریها بیش از دانمارکیها می‌ترسیدند که در حین فلج خواب، بمیرند.

اینها دو فرهنگ بسیار متفاوت دارند؛ مصر بسیار مذهبی است درحالی که دانمارک درمیان کشورهای جهان، بیشترین درصد افراد لائیک را دارد."

دانمارکیهای حاضر در تحقیق، علت فلج خواب را عوامل فیزیولوژیک، عملکرد نادرست مغز یا خوابیدن در حالتی نامناسب میدانستند، در حالیکه اکثر مصریها معتقد بودند که این پدیده علت ماورای طبیعی دارد.

در یک بررسی دیگر، نزدیک به نیمی از مصریهای حاضر در تحقیق بالا گفته بودند که "جن" مسبب فلج خواب است.

افرادی که دارای عقاید ماورای طبیعی این چنینی هستند، معمولاً به هنگام فلج خواب ترس بیشتری را تجربه کرده و به علاوه این پدیده مدت زمان بیشتری در بدن آنها طول میکشد.

ممکن است ترس در واقع منجر به طولانیتر شدن زمان فلج خواب شود.

ببین گلم کلا بعضی از بدنها واکنششون به عوامل محرک با بقیه فرق داره.

بدن هر آدمی به عوامل مختلف واکنشهای متفاوتی نشون میده.

بعضیا کلا مستعد فلج خوابن

دیدی دکتر به بیماری میگه بدن شما مستعد فلان بیماریه

اینم همونه بعضی از بدنها مستعد فلج خوابن فقط کافیه یکی ۲ تا عوامل هم دخیل باشهاین میشه که به فلج خواب دچارمیشن.

کسی که مستعد این مشکله با افسردگی،  یا تشویش و پریشانی و اضطراب شدید یا شرایط روحی بد یا فشار روحی و روانی مشکل فلج خواب پیدامیکنه.

البته عوامل وراثتی،  ژنتیکی و عوامل محیطی و یه سری داروها و همینطور بعضی  مشکلات جسمی هم تو این مشکل دخیلن.