اول اردیبهشت ماه جلالی

ممنونم از اشتیاقتون 

چون دستم در تایپ کمی کند هست ، لطفا به کارهاتون برسید وقتی نوشتم لایک میکنم که تشریف بیارید بخونید 

برای اینکه کار مهم سعدی را درک کنیم ، اول باید زمانه ی او را بشناسیم 

یعنی دوران حمله ی مغولان به ایران ...

حمله ی مغولان به ایران در سه مرحله اتفاق افتاد . 

چنگیز خان که پس از تسلط بر چین و بخشی از آسیای میانه با خوارزمشاهیان همسایه شده بود ، ابتدا با احترام و ادب از سلطان محمد خوارزمشاه خواست که راه بازرگانی میان قلمرو خوارزمشاهیان و چین را برایش باز کند. ولی این پادشاه با تدابیر خصمانهٔ خود موجب خشم خان مغول گردید و در نهایت پس از قتل ۴۵۰ بازرگان مغولی در شهر اترار ، حمله ی چنگیز خان به ایران رسما آغاز شد 

شروع نخستین لشکرکشی در سپتامبر سال ۱۲۱۹ میلادی (پاییز ۵۹۸ هجری) و به فرماندهی چنگیز خان بود. سلطان محمد خوارزمشاه در همان سال با سپاهی به مبارزه با مغول برآمد، ولی از جوجی پسر چنگیز شکست خورد و از آن پس تصمیم گرفت که از مواجهه با لشکر مغول خودداری کند. 
چنگیز برای دستگیری سلطان محمد دو نفر از بزرگان لشکر خود را به تعقیب او فرستاد. سال بعد سلطان محمد در بستر مرگ، جلال‌الدین خوارزمشاه را به جانشینی خویش برگزید و جلال‌الدین بیش از ۱۰ سال پس از مرگ پدر در برابر سپاهیان مغول ایستادگی کرد. 

دومین لشکرکشی در سال ۶۲۶ ه‍.ق به امر اوگتای قاآن و به فرماندهی جرماغون نویان بود. این لشکرکشی به قصد پایان دادن به مقاومت جلال‌الدین خوارزمشاه و تسخیر مناطقی که تحت سلطه خوارزمشاهیان باقی‌مانده بود، انجام شد.

در پایان این دو حمله مغولان به سلطنت خوارزمشاهیان بر ایران پایان دادند و بسیاری از شهرهای ایران مانند طوس و نیشابور به کلی ویران و مردم آن قتل‌عام شدند 

اما حمله ی سوم داستان دیگری داشت ...

چهل سال پس از شکست و فرار سلطان محمد خوارزمشاه، در سال ۶۵۳ ه‍.ق (۱۲۵۵ میلادی) مغولان بار دیگر در سپاهی به دستور منگو قاآن حاکم جدید امپراتوری مغول و به رهبری هلاکو به ایران آمدند. اما اینها با سپاه پیشین یعنی سپاه چنگیز، که به قصد تاخت و تاز آمده بودند، تفاوت بسیاری داشتند.

 این نسل تازه از مغولان در این مدت با ایران بیشتر آشنایی پیدا کرده و از غارتگری و وحشی‌گری عهد چنگیز، به مراتب معتدل‌تر و مجرب‌تر به نظر می‌رسیدند. 

لشکرکشی هلاکو برخلاف چنگیز، با طرح و نقشه‌ای پیش پرداخته همراه بود. منازل بین راه از پیش تعیین و راه‌گذار لشکر آماده و حتی پل‌ها و گذرگاه بازسازی شده بود. این بار تجربه به فرمانرواهای مغول نشان داده بود که برای ایجاد یک قدرت پایدار در ایران، برچیدن بساط خلافت بغداد و اسماعیلیه ضرورت دارد و آن‌ها می‌بایست به جای کشتار و تخریب بیهوده و بی‌نقشه، این دو قطب متضاد دنیای اسلام را که به خاطر جنبهٔ مذهبی خویش، مانع از استقرار فرمانروایی آن‌ها در ایران به‌شمار می‌آمدند، از بین بردارند.

و دوران بزرگسالی سعدی معاصر با این حمله ی سوم بود ....

سعدی در اوایل قرن هفتم هجری در شیراز به  دنیا آمد. در دوران خردسالی او بود که سیل بلا بر ایران نازل شد و مغولان از مرزهای شرقی وارد این سرزمین شدند و شهرهای بزرگ و مهمی‌ چون بخارا، سمرقند، نیشابور، ری و.. را یکی پس از دیگری اشغال کردند و مردمان این شهرها را کشتند. 

سعدی در ابتدای جوانی راهی بغداد شد و در مدارس نظامیه این شهر که هنوز به اشغال لشکر مغول درنیامده بود، درس خواند. سپس تصمیم گرفت جهان روزگار خود را بشناسد و به همین دلیل راهی سفرهای طولانی شد و با سختی و مشقت فراوان و حتی به ادعای خود با تحمل اسارت در برخی موارد، دنیا را گشت و بر تجربه‌های زیسته خود افزود.

بعد از آن بود که به شیراز بازگشت و به عنوان یک شاعر درس‌خوانده و دنیا دیده، تصمیم گرفت به سرزمین خود خدمت کند. 

در زمانی که او می‌زیست، یکی از مهم‌ترین کانون‌های فرهنگی ایران که نقش اصلی و مهمی‌در زایندگی فرهنگی داشت یعنی خراسان بزرگ عملاً از صحنه حذف شده بود. بزرگان فرهنگ  و ادب این سرزمین یا مانند شیخ عطار در جریان یورش و کشتار مغولان کشته شده بودند و یا چون مولانا، ترک دیار کرده و در سرزمین‌های دور مانند قونیه اقامت گزیده بودند.

 علاوه بر این همه زیرساخت‌های فرهنگی و فکری خراسان نابود شده بود، کتابخانه‌ها از میان رفته بود، مدارس تخریب شده بود و میلیون‌ها انسان بیگناه کشته شده بودند.

اما ...

در دوران سعدی، شیراز تحت حاکمیت اتابکان فارس بود و ابوبکر بن سعد بن زنگی بر این سرزمین حکمرانی می‌کرد. 

(که اصولا نام هنری سعدی از نام این حاکم گرفته شده . وگرنه نام اصلی سعدی چیز دیگری بوده )

این حاکم که خود فردی ادب‌دوست و عاقل بود، چهره‌های مانند سعدی را در حلقه مشاوران نزدیک خود جذب کرد و به توصیه‌ها و اندرزهای آنان عمل می‌کرد. یکی از تصمیم‌های مهم او در اثر این مشاوره‌ها، نه تنها بر سرزمین فارس بلکه بر تاریخ تمدن فارسی اثر مهمی‌ برجای گذاشت.

اتابکان تحت تبعیت خوارزمشاهیان بودند  و اگر ابوبکر بن سعد می‌خواست، به این تبعیت ادامه دهد؛ عملاً سرنوشت فارس را به سرنوشت خراسان گره زده بود، اما او وارد مذاکره با مغولان شد و توانست حمایت آنان را به دست آورد و از طرف اوگتای‌خان و هلاکوخان اجازه حکمرانی بر شیراز را دریافت کرد و به همین دلیل، شیراز و فارس که یکی از اصلی ترین پایگاه‌های تمدنی فارسی در طول تاریخ بود، از گزند حمله و کشتار در امان ماند. بی‌شک در این تدبیر عاقلانه، چهره‌ای دنیادیده چون سعدی که به حاکم فارس بسیار نزدیک بوده، تأثیرگذار بوده است. چون سعدی در ردیف اول مشاوران او قرار داشت

سعدی در آثارش که در این دوران سروده ، تدبیر و شیوه حکمرانی قرین مصلحت اندیشی اتابک فارس را می‌ستاید، اما چون دوستی دلسوز، مشاوری واقعی و انسانی اندیشمند، مدام او را به رواداری با مردم و پرهیز از ستمگری توصیه می‌کند

 او مانند برخی شاعران نیست که ممدوح خود را به آسمان ببرد و چهره‌ای ماورایی و فوق بشری از آنان ارائه دهد و در مسابقه تملق شرکت کند بلکه رابطه او با پادشاهان زمانه، رابطه مشاوری دلسوز است که به دنبال حفظ همزمان زندگی مردم و بنیادهای تمدنی آنان است.

در واقع میشه گفت که حافظ بخشی از داشته هاش رو مدیون سعدی هست

چون سعدی پیش از حافظ زندگی می‌کرده و تلاش‌های برای ابداع این سبک از سخن گویی قطعا بر حافظ هم تاثیر داشته

در واقع هیچ کس در تثبیت زبان فارسی به اندازه سعدی به زبان فارسی خدمت نکرده است در این مورد شاید کوتاه ترین وجامع ترین سخن، سخن فروغی باشد که:
"بعضی ها اعجاب می کنند که چگونه است که سعدی هفتصد سال پیش به زبان ما سخن گفته است؟ درحالیکه در واقع این ما هستیم که بعد از هفتصد سال هنوز به زبان سعدی سخن می گوییم."

شاید چون سعدی واقعا یکی از متن مردم بود و با اینکه از ملازمان حاکم وقت بود ، همیشه سعی داشت با مردم باشه

و شاید برای همین است که در به کار گیری زبان واستفاده از زبان ساده ی مردم توانمندتر از او نمی‌شناسیم .  واژگان او همان واژه های معمول زبان است امّا به گونه ای که خودش می خواهد به کار می‌برد

 به قول استاد اسلامی:
"این تنها خصوصیت سعدی است که سخنش به سخن همه شبیه باشد وبه هیچ کس شبیه نباشد.....این صافی سحّار اوست که سخن را می پالایدو در یک چشم به هم زدن که ما نمی توانیم به شگردش پی ببریم آن را از عادی بودن به فوق العاده وفوق طاقت ارتقا می دهد."

ممنون از توجهتون 🌹