
تاثیر استرس مادر بر جنین؛ مصاحبه اختصاصی نی نی سایت
استرس همیشه هست و هیچوقت هم نمیشود مانع به وجود آمدنش نشد اما وقتی صحبت بر سر بارداری میشود دیگر کوچکترین تنشها واسترسها هم به چشم میآید چون بحث بر سر بقا و سلامت یک موجود زنده کوچک است که با کوچکترین احساسات مادر درست مثل یک جزر و مد دریا بالا و پایین می شود. به این بهانه مصاحبهای با آقای مشفق کارشناس ارشد روانشناسی بالینی انجام دادهایم که در ادامه میخوانید.
اگر مسیر بچهدار شدن زن و مرد یعنی از بدو تولد تا مراحل بالاتر رشد، در یک سمتوسوی نرمال باشد، یعنی فرزندمان یک فرد سالم بار آمده باشد، یک جامعه سالم خواهیم داشت. اما اگر فرزندمان مسیر پرتنش و استرسزایی را طی کرده باشد، تاثیر منفی بر روی جامعه خواهد داشت. بنابراین تولد یک فرزند بحث فردی نیست و مادر و پدر نمیتوانند با گفتن این جمله که: « بچه، بچه خودمان است و ...» از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند. درواقع فارغ ازاینکه حقوق فردی کودک از بدو تولد باید حفظ شود ما با یک بحث اجتماعی نیز رویارو هستیم.
با همین رویکرد تمامی اطرافیان از دوستان و اعضای خانواده تا همکاران باید به این موضوع توجه کنند که تولد کودک در دراز مدت میتواند بر روی زندگی اجتماعی آنها در آینده تاثیر بگذارد. درنتیجه استرس مادر و فشارهای وارده بر او یک مساله شخصی نیست.
« Good child» و «bad child » به دست میآوریم؛ هرچند معادل فارسی آن چندان خوشایند نیست. منظور از بچه های بد، آن دسته از کودکانی است که از شروع تولد بسیار گریه میکنند و همچنین بسیار ناسازگار هستند. اصطلاح بچههای خوب هم به کودکانی تعلق میگیرد که از همان ابتدا بسیار آرام هستند. این موضوع را میتوان از زبان بسیاری از والدین شنید که چنین تجربیاتی را پشت سرگذاشتهاند. اینکه یک سری بچه ها آرام هستند و یک عده دیگر ناآرام به همین موضوع بر میگردد.
اما نمی توانیم به قطعیت بگوییم که این مساله به ژن مربوط است یا خیر زیرا از دوره جنینی تاثیر محیط بر روی جنین شروع میشود. وقتی مادر در معرض استرس و فشار قرار بگیرد، باعث ترشح هورمون کورتیزول شده و تاثیر این هورمون بر روی جنین هم وارد میشود؛ در نتیجه کودک آمادگی بیشتری دارد که دچار اضطراب شود.
اما استرس همیشه هم بد نیست. برای مثال یک اتفاق خوب مانند قبولی در رشته دانشگاهی، ازدواج نزدیکان و یا هر چیزی که در شخص ایجاد هیجان کند باز هم نوعی فشار و استرس تلقی میشود. بنابراین ما باید یاد بگیریم که هر نوع هیجان و استرس را در طول دوران بارداری کنترل کنیم.
اما همه انسانها بهصورت نرمال تحت تاثیر این فشارها قرار میگیرند و در واقعیت نمیتوان یک محیط ایزولهای را برای مادر فراهم کرد که هیچگونه آسیب و فشاری به او وارد نشود. منظور ما از اضطراب نوعی است که از حد معمول آن خارج می شود و فرد را دائما دچار تنش و هیجان کند.
تمرینهایی مانند ریلکسیشن، یا مهارت حل مساله به کنترل فشار و استرس مادر کمک زیادی میکند. در مهارت حل مساله میآموزیم که هیچ چیزی فاجعه نیست. هر مشکلی یا راه حلی دارد، یا اگر ندارد باید آن را پذیرفت. ما خدا نیستیم که هر مشکلی را حل کنیم.
تمام فعالیتهای فرد مانند: تحصیل، کار و... در نهایت هدفی جز کسب آرامش و شادی و لذت برای او ندارد. بنابراین بهتر است بیش از هر چیزی به روان توجه کنیم. یک سری از افراد در لحظات آخر که کاری از دست کسی ساخته نیست، به روانشناس و یا مشاور بارداری مراجعه میکنند. مشاور یا روانشناس چوب جادویی ندارد که با آن معجزه کند. همچنین او راهحل تمامی مشکلات را نیز ندارد، بلکه به ما کمک میکند که احساسات خود را بیشتر بشناسیم و توان مدیریت امور زندگیمان را بهدست بیاوریم.

- تعریف شما از استرس چیست و آیا همه استرسها برای مادر خطرناک است؟
- آیا کنترل استرس فقط مربوط به مادر میشود یا دیگران نیز سهیم هستند؟
اگر مسیر بچهدار شدن زن و مرد یعنی از بدو تولد تا مراحل بالاتر رشد، در یک سمتوسوی نرمال باشد، یعنی فرزندمان یک فرد سالم بار آمده باشد، یک جامعه سالم خواهیم داشت. اما اگر فرزندمان مسیر پرتنش و استرسزایی را طی کرده باشد، تاثیر منفی بر روی جامعه خواهد داشت. بنابراین تولد یک فرزند بحث فردی نیست و مادر و پدر نمیتوانند با گفتن این جمله که: « بچه، بچه خودمان است و ...» از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند. درواقع فارغ ازاینکه حقوق فردی کودک از بدو تولد باید حفظ شود ما با یک بحث اجتماعی نیز رویارو هستیم.
با همین رویکرد تمامی اطرافیان از دوستان و اعضای خانواده تا همکاران باید به این موضوع توجه کنند که تولد کودک در دراز مدت میتواند بر روی زندگی اجتماعی آنها در آینده تاثیر بگذارد. درنتیجه استرس مادر و فشارهای وارده بر او یک مساله شخصی نیست.
- نقش شوهر در آرام کردن و برطرف کردن استرس زن باردار تا چه اندازه است؟
- جنین چگونه از احساسات مادر تاثیر میگیرد؟

- بزرگسالانی که پرخاشگر یا پرتنش هستند به خاطر دوران بارداری پرتنش مادر به این حالت دچار شده اند؟
- بیماریهایی که به خاطر استرس مادر گریبانگیر نوزاد میشود چیست؟
- با این تعریف،تاثیر کدام بیشتر است؛ژن یا محیط؟
- چرا بعضی از نوزادان آرام و یک سری دیگر از بدو تولد ناآرام هستند؟
« Good child» و «bad child » به دست میآوریم؛ هرچند معادل فارسی آن چندان خوشایند نیست. منظور از بچه های بد، آن دسته از کودکانی است که از شروع تولد بسیار گریه میکنند و همچنین بسیار ناسازگار هستند. اصطلاح بچههای خوب هم به کودکانی تعلق میگیرد که از همان ابتدا بسیار آرام هستند. این موضوع را میتوان از زبان بسیاری از والدین شنید که چنین تجربیاتی را پشت سرگذاشتهاند. اینکه یک سری بچه ها آرام هستند و یک عده دیگر ناآرام به همین موضوع بر میگردد.
اما نمی توانیم به قطعیت بگوییم که این مساله به ژن مربوط است یا خیر زیرا از دوره جنینی تاثیر محیط بر روی جنین شروع میشود. وقتی مادر در معرض استرس و فشار قرار بگیرد، باعث ترشح هورمون کورتیزول شده و تاثیر این هورمون بر روی جنین هم وارد میشود؛ در نتیجه کودک آمادگی بیشتری دارد که دچار اضطراب شود.

- منظور شما این است که مادران مطلقا باید از هرگونه استرس دور باشند؟
اما استرس همیشه هم بد نیست. برای مثال یک اتفاق خوب مانند قبولی در رشته دانشگاهی، ازدواج نزدیکان و یا هر چیزی که در شخص ایجاد هیجان کند باز هم نوعی فشار و استرس تلقی میشود. بنابراین ما باید یاد بگیریم که هر نوع هیجان و استرس را در طول دوران بارداری کنترل کنیم.
- مهمترین فاکتوری که میتواند آرامش مادر را با وجود استرس کم کند چیست؟
اما همه انسانها بهصورت نرمال تحت تاثیر این فشارها قرار میگیرند و در واقعیت نمیتوان یک محیط ایزولهای را برای مادر فراهم کرد که هیچگونه آسیب و فشاری به او وارد نشود. منظور ما از اضطراب نوعی است که از حد معمول آن خارج می شود و فرد را دائما دچار تنش و هیجان کند.
- آیا اپلیکیشن و یا تستی برای سنجش آرامش زنان باردار وجود دارد؟
- چه تکنیکهایی برای آرامش مادران در دوران بارداری وجود دارد؟
تمرینهایی مانند ریلکسیشن، یا مهارت حل مساله به کنترل فشار و استرس مادر کمک زیادی میکند. در مهارت حل مساله میآموزیم که هیچ چیزی فاجعه نیست. هر مشکلی یا راه حلی دارد، یا اگر ندارد باید آن را پذیرفت. ما خدا نیستیم که هر مشکلی را حل کنیم.

- مادرانی که تجربه سقط جنین داشته اند چگونه با این ترس رو به رو شوند؟
- در مقابل حوادث یا مشکلات غیرمنتظره چه توصیهای برای حفظ آرامش مادران دارید؟
تمام فعالیتهای فرد مانند: تحصیل، کار و... در نهایت هدفی جز کسب آرامش و شادی و لذت برای او ندارد. بنابراین بهتر است بیش از هر چیزی به روان توجه کنیم. یک سری از افراد در لحظات آخر که کاری از دست کسی ساخته نیست، به روانشناس و یا مشاور بارداری مراجعه میکنند. مشاور یا روانشناس چوب جادویی ندارد که با آن معجزه کند. همچنین او راهحل تمامی مشکلات را نیز ندارد، بلکه به ما کمک میکند که احساسات خود را بیشتر بشناسیم و توان مدیریت امور زندگیمان را بهدست بیاوریم.