علت جویدن ناخن در کودکان 

جویدن ناخن یکی از رایج‌ترین رفتارهای ناخودآگاه در کودکان است که در دسته‌ی تیک‌های عصبی یا عادت‌های عصبی طبقه‌بندی می‌شود. این رفتار می‌تواند ناشی از اضطراب، تنش، بی‌حوصلگی یا حتی تقلید از اطرافیان باشد. در اغلب موارد، شدت این رفتار خفیف و گذراست اما در مواردی به شکل مزمن بروز می‌کند و نیازمند مداخله تخصصی است.

بر اساس پژوهش‌های جدید روان‌شناسی کودک، جویدن ناخن می‌تواند نوعی مکانیسم مقابله‌ای ناپخته برای مدیریت احساسات منفی باشد. برخی کودکان زمانی که در موقعیت‌های پرتنش قرار می‌گیرند یا احساس نارضایتی دارند، ناخن‌های خود را می‌جوند تا به صورت ناخودآگاه آرامش پیدا کنند.

عوارض و آسیب‌های جسمی جویدن ناخن

جویدن مداوم ناخن می‌تواند منجر به بروز عوارض جسمی متعددی شود. این آسیب‌ها معمولاً در ابتدا سطحی هستند، اما در صورت تداوم، مشکلات جدی‌تری ایجاد می‌کنند. زخم‌های اطراف ناخن می‌توانند محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها باشند و احتمال عفونت‌های پوستی، درماتیت تماسی و پارونیشیا (تورم و چرک اطراف ناخن) را افزایش دهند.

در صورت پیشرفت این عادت به مرحله مزمن، تغییر شکل دائمی ناخن‌ها نیز دور از انتظار نیست. در این شرایط، ناخن‌ها ممکن است بسیار نازک، ضخیم، شکننده یا به‌طور کلی بدفرم رشد کنند. در برخی کودکان، آسیب‌ها حتی به بافت‌های اطراف انگشت نیز گسترش پیدا می‌کند که نیازمند پیگیری پزشکی خواهد بود.

روش‌های مؤثر برای درمان جویدن ناخن کودکان

مؤثرترین روش درمان جویدن ناخن، درک ریشه رفتاری و روانی آن و برخورد صحیح و غیرتنبیهی با کودک است. رویکردهای مستقیم و تعامل‌محور، بیشترین تأثیر را در کاهش این رفتار دارند. گفت‌وگوی صمیمانه با کودک، گوش دادن به دلایل او و توضیح پیامدهای این عادت باید با صبر، آرامش و تکرار انجام شود.

لازم است به کودک کمک کنیم تا متوجه شود چرا این عادت رفتاری برای سلامتی او خطرناک است. این آموزش باید به زبان کودکانه، تصویری و قابل لمس باشد. توجه به احساسات کودک، درک او از زیبایی، بهداشت و تصویر ذهنی از خودش، می‌تواند زمینه‌ای برای پذیرش راهکارهای اصلاحی فراهم کند.

چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟

اگر رفتار جویدن ناخن با تیک‌های دیگر همراه باشد یا در کنار آن علائمی مانند اضطراب جدی، گوشه‌گیری، اختلال در خواب، افت عملکرد تحصیلی یا پرخاشگری دیده شود، بهتر است حتماً از روانشناس کودک کمک گرفته شود. همچنین اگر رفتار به‌صورت مکرر و شدید ادامه دارد و تلاش‌های والدین نتیجه‌ نداده، مداخله تخصصی ضروری است.

در جلسات مشاوره، متخصصان با بررسی کامل ابعاد شخصیتی کودک، شرایط خانوادگی، میزان اضطراب و منابع تنش‌زا، برنامه درمانی متناسبی تنظیم می‌کنند. درمان ممکن است شامل گفت‌و‌گو درمانی (CBT)، بازی‌درمانی، تمرین‌های تن‌آرامی یا تکنیک‌های مدیریت استرس باشد.

آیا درمان دارویی یا روش‌های سنتی برای ترک جویدن ناخن مؤثر است؟

روش‌هایی مانند استفاده از لاک تلخ، فلفل یا مواد بازدارنده موضعی، در بیشتر موارد اثر موقتی دارند و بدون همراهی آموزش‌های رفتاری نتیجه‌بخش نخواهند بود. استفاده از این روش‌ها بدون درک علت رفتاری جویدن ناخن می‌تواند منجر به اضطراب بیشتر در کودک شود یا رفتارهای جایگزین ناسالم دیگری را به‌وجود آورد.

درمان دارویی فقط در موارد نادر و همراه با اختلالات روانی شدید توسط روانپزشک کودک تجویز می‌شود و هیچ‌گاه گزینه‌ اول درمانی نیست.

رویکرد توصیه‌شده توسط متخصصان امروزی، تمرکز بر آموزش خودمراقبتی به کودک، افزایش آگاهی او نسبت به بدن و نقش انگشتان در بهداشت و روابط اجتماعی است. به او توضیح دهید که ناخن‌های جویده‌شده می‌توانند تصویر ناخوشایندی در نگاه دیگران ایجاد کنند و این موضوع ممکن است روابط اجتماعی‌اش را تحت تأثیر قرار دهد.

نکات کلیدی برای والدین در برخورد با عادت جویدن ناخن

کودک را هرگز بابت جویدن ناخن سرزنش، تحقیر یا تنبیه نکنید. این رفتار می‌تواند اضطراب را تشدید کند و نتیجه معکوس داشته باشد.

برایش جایگزین مناسب فراهم کنید، مثلاً توپ ضد استرس یا اسباب‌بازی‌هایی برای مشغول نگه‌داشتن دست‌ها.

مواقعی را که کودک ناخن می‌جود شناسایی کنید (مثلاً هنگام تماشای تلویزیون، درس خواندن، یا بی‌حوصلگی) و شرایط را تغییر دهید.

با کودک تمرین تنفس عمیق و آرام‌سازی را انجام دهید و به او یاد بدهید که چطور احساساتش را بیان کند.

اعتماد به نفس کودک را تقویت کنید و با تحسین رفتارهای مثبت، انگیزه‌ او را برای ترک این عادت افزایش دهید.

جمع‌بندی

جویدن ناخن در کودکان، رفتاری رایج اما قابل درمان است. در بیشتر موارد، این رفتار نتیجه اضطراب، بی‌حوصلگی یا الگوبرداری از دیگران است. با درک ریشه‌های روانی، گفت‌و‌گوی مؤثر با کودک، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و در صورت نیاز، مشاوره با روانشناس کودک، می‌توان این رفتار را به‌تدریج کاهش داد یا به‌طور کامل از بین برد.

رفتار صحیح، حمایت عاطفی و آموزش غیرمستقیم بهترین ابزار شما در مسیر ترک این عادت هستند. به یاد داشته باشید که صبر، تکرار و توجه مداوم، کلید موفقیت در اصلاح هر عادت رفتاری در کودکان است.


​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​🔄آخرین به روز رسانی : 14 مرداد 1404