شایع‌ترین مشکلات هنگام شیردهی
نکات مهم:
- علت و درمان کمبود شیرمادر
- علت و درمان زخم یا ترک نوک سینه (شقاق)
- علت و درمان عفونت یا التهاب پستان (ماستیت)
- علت و درمان گرفتگی یا احتقان پستان (Engorgement)
- علت و درمان عفونت قارچی سینه
مشکلات متداول دوران شیردهی و راه حل ها
دوران شیردهی یکی از حساس‌ترین و در عین حال مهم‌ترین مراحل بعد از زایمان است. در این دوران، بدن مادر هم‌زمان در حال بازیابی از بارداری است و باید انرژی زیادی برای تغذیه‌ی نوزاد صرف کنه. اما گاهی در این مسیر، مشکلات شیردهی پیش میان که می‌تونن هم برای مادر آزاردهنده باشن و هم برای نوزاد دردسرساز. در این مقاله، به‌صورت علمی و کاربردی سراغ مشکلات شایع در شیردهی و راه‌حل‌های مؤثر برای هرمورد می‌ریم.
۱. کم بودن شیر مادر
یکی از رایج‌ترین نگرانی‌های مادران، کم بودن شیر مادر هست. در اغلب موارد، این مشکل به‌دلیل استرس، تغذیه‌ی نامناسب یا تخلیه‌نشدن کامل پستان پیش میاد. البته خیلی از مادران به اشتباه فکر می‌کنن شیر کمی تولید می کنن اما در حقیقت اگر نوزاد ادرار و مدفوع کافی داره و خوب وزن می‌گیره پس یعنی شیر مادر کافیه.
دلایل اصلی کاهش شیر
- تغذیه ناکافی یا کم‌آب نوشیدن
- فاصله‌ی زیاد بین دفعات شیردهی
- مصرف برخی داروها (مثل ضداحتقان‌ها یا داروهای ضدبارداری هورمونی)
- استرس و خستگی مفرط
راه‌حل‌ها
- افزایش دفعات شیردهی در طول روز
- تغذیه با غذاهای مقوی مثل جو دوسر، بادام، تخم‌مرغ و سبزیجات برگ سبز
- مصرف مایعات کافی (حداقل ۸ لیوان در روز)
- خواب و استراحت کافی
- تماس پوستی بیشتر با نوزاد (Skin to skin contact) برای تحریک ترشح هورمون پرولاکتین
نکته‌ی مهم اینه که در اغلب موارد، شیر مادر «واقعاً» کم نیست؛ بلکه نحوه‌ی مکیدن نوزاد یا نگرانی مادر باعث چنین تصوری می‌شه.
۲. زخم یا ترک نوک سینه
یکی از دردناک‌ترین مشکلات شیردهی، ترک سینه یا زخم در ناحیه‌ی نوک پستان است که معمولاً به‌دلیل مکیدن نادرست نوزاد یا خشکی پوست به وجود میاد.
علت‌ها
- قرار نگرفتن دهان نوزاد به‌درستی روی سینه
- استفاده‌ی زیاد از صابون‌ها یا شوینده‌های قوی
- خشکی پوست یا عفونت قارچی
راه‌حل‌ها
- اصلاح موقعیت شیردهی با کمک مشاور شیردهی
- استفاده از کرم لانولین خالص یا پماد مخصوص ترک نوک سینه
- خشک نگه داشتن ناحیه پس از هر بار شیردهی
- در صورت وجود عفونت قارچی، مراجعه به پزشک برای درمان دارویی
نکته: استفاده از شیر مادر برای چرب کردن نوک سینه بعد از هر بار شیردهی می‌تونه کمک‌کننده باشه چون خاصیت ضدباکتری طبیعی داره.
۳. عفونت یا التهاب پستان (ماستیت)
ماستیت یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران شیردهی است که معمولاً بین هفته‌ی دوم تا ششم بعد از زایمان اتفاق می‌افته. این عارضه ناشی از انسداد مجاری شیر یا عفونت باکتریایی است.
علائم ماستیت
- درد و قرمزی در یک ناحیه از سینه
- تب و لرز
- تورم یا احساس سفتی در بافت پستان
درمان و مراقبت
- ادامه‌ی شیردهی از هر دو سینه، حتی سمت دردناک (برای تخلیه‌ی مجاری شیر)
- کمپرس گرم قبل از شیردهی و کمپرس سرد بعد از آن
- ماساژ ملایم سینه از ناحیه‌ی سفت به سمت نوک پستان
- استراحت کافی و نوشیدن مایعات زیاد
- در صورت تب بالا یا عفونت شدید، استفاده از آنتی‌بیوتیک تجویز‌شده توسط پزشک
نکته‌ی مهم اینه که قطع شیردهی در دوران ماستیت معمولاً باعث بدتر شدن التهاب می‌شه، نه بهبودش.
۴. احتقان پستان (Engorgement)
در روزهای اول بعد از زایمان، افزایش ناگهانی حجم شیر ممکنه باعث احتقان پستان بشه. در این حالت، سینه‌ها متورم، سفت و دردناک می‌شن.
علت‌ها
- تولید زیاد شیر در روزهای ابتدایی
- تخلیه‌نشدن کامل پستان
- پوشیدن سوتین تنگ
راه‌حل‌ها
- شیردهی مکرر یا دوشیدن شیر برای تخلیه‌ی کامل
- استفاده از کمپرس گرم قبل از شیردهی
- ماساژ ملایم سینه در هنگام دوشیدن
- پوشیدن سوتین مناسب با جنس نرم و بدون فنر
نکته: در صورت درد زیاد، می‌شه از کمپرس سرد بعد از شیردهی استفاده کرد تا التهاب کاهش پیدا کنه.
۵. عفونت قارچی سینه
یکی از مشکلات شایع در شیردهی که معمولاً با خارش، سوزش و درد همراهه، عفونت قارچی سینه یا برفک دهان نوزاده.
نشانه‌ها
- سوزش نوک سینه حین یا بعد از شیردهی
- پوسته‌پوسته شدن یا براق شدن نوک پستان
- وجود لکه‌های سفید در دهان نوزاد
درمان
- استفاده از داروهای ضدقارچ طبق تجویز پزشک
- ضدعفونی کردن وسایل تغذیه‌ی نوزاد (شیشه، پستانک، پمپ شیر)
- شستن لباس زیر با آب داغ و خشک کردن کامل
در زمان درمان، بهتره مادر و نوزاد هم‌زمان تحت درمان قرار بگیرن تا عفونت دوباره برنگرده.
۶. گرفتگی مجاری شیر
یکی دیگر از مشکلات رایج، گرفتگی مجاری شیره که معمولاً باعث ایجاد توده‌ی دردناک در پستان می‌شه.
علت‌ها
- تخلیه‌ی ناقص شیر
- فشار زیاد روی سینه در اثر خوابیدن به پهلو
- سوتین تنگ یا پوزیشن نامناسب شیردهی
راه‌حل‌ها
- شیردهی از همان سینه‌ی درگیر برای باز شدن مجرا
- ماساژ ملایم و کمپرس گرم
- تغییر پوزیشن شیردهی برای تخلیه‌ی بهتر مجاری
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از غلظت شیر
۷. اضطراب و استرس در دوران شیردهی
گاهی اوقات، مشکلات شیردهی نه از نظر فیزیکی، بلکه از نظر روانی اتفاق می‌افتن. استرس، کم‌خوابی و فشار روحی می‌تونن ترشح هورمون پرولاکتین و اکسی‌توسین رو کاهش بدن و باعث کاهش شیر مادر بشن.
توصیه‌ها
- استراحت کافی و خواب منظم
- حمایت عاطفی همسر و خانواده
- ورزش‌های سبک مثل یوگای پس از زایمان
- گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا انجام تنفس عمیق در زمان شیردهی
حرف آخر
دوران شیردهی هرچند ممکنه با چالش‌هایی همراه باشه، اما با شناخت به‌موقع مشکلات شایع در شیردهی و رعایت نکات مربوطه، می‌شه این مرحله‌ی حساس رو با آرامش و سلامت پشت سر گذاشت. مراقبت از بدن، تغذیه‌ی سالم و مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه درد یا التهاب، مهم‌ترین قدم‌ها برای حفظ سلامت مادر و نوزاد هستن.
