قراره در این مقاله چی بدونیم:

• فرسودگی مادرانه چیست؟
• آشنایی با علل، نشانه‌ها و روش‌های مقابله با فرسودگی مادرانه

فرسودگی مادرانه: علائم، علل و راهکارهای مقابله با آن

مادر بودن از زیباترین و البته پرچالش‌ترین نقش‌های زندگی خانم‌هاست. اما گاهی فشارهای روانی، جسمی و احساسی انقدر زیاد می‌شن که حس می‌کنی چیزی از خودت باقی نمونده. بعضی از روزها احساس می‌کنی خسته‌‌ای، ذهن و فکرت مدام مشغول کارهای مختلفه و احساس می‌کنی وقت و انرژی‌ای برای خودت باقی نمونده. این خستگی که فقط جسمی نیست، بهش می‌گن فرسودگی مادرانه که از فشارهای مداوم مسئولیت‌ها به‌وجود میاد.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که فرسودگی مادرانه چیست، چه علائمی داره، چرا به‌وجود میاد و چطور می‌شه باهاش مقابله کرد.

فرسودگی مادرانه چیست؟

فرسودگی مادرانه (Mom Burnout) یک وضعیت روانی و جسمی ناشی از استرس مزمن و مسئولیت‌های پیوسته‌ی مراقبت از کودک و خانواده است. در این حالت، مادر نمی‌تونه مثل قبل عملکرد داشته باشه، از فرزندپروری لذت ببره یا حتی نیازهای ابتدایی خودش رو رفع کنه.

به‌طور کلی، فرسودگی مادرانه شبیه فرسودگی شغلیـه، با این تفاوت که در این‌جا عامل اصلی، بار روانی و جسمی مادری است، نه محیط کاری.

علائم و نشانه های فرسودگی مادرانه (از کجا بفهمم دچار فرسودگی مادرانه شدم؟)

بعد از تولد فرزند، مسئولیت‌های مادر چند برابر می‌شه و قطعا خستگی ناشی از این مسئولیت‌ها هم بیشتر می‌شه. پس از کجا بفهمیم دچار این نوع فرسودگی شدیم؟ فرسودگی مادرانه علائمی داره که می‌تونه جسمی، روانی و رفتاری باشه که در ادامه مهم‌ترین این نشانه‌ها رو آوردیم:

۱. خستگی مزمن

مادری که دچار Mom Burnout شده، همیشه احساس خستگی داره. حتی اگر شب خوب خوابیده باشه، باز هم حس می‌کنه انرژی نداره. خستگی فراتر از یک خواب‌آلودگی ساده‌ است و می‌تونه نشانه‌ای از اختلال در عملکرد سیستم عصبی باشه.

۲. کاهش علاقه و انگیزه

مادر ممکنه نسبت به کارهایی که قبلاً انجامش لذت‌بخش بوده بی‌تفاوت بشه. فعالیت‌هایی مثل بازی با کودک، آشپزی، ورزش یا حتی دیدن دوستان برای مادر جذابیتی نداره.

۳. تحریک‌پذیری بالا

مادر به اصطلاح خیلی زود از کوره در می‌ره و واکنش نشون می‌ده. تحملش نسبت به مسائل روزمره پایین میاد و ممکنه سریع عصبی یا ناراحت بشه.

۴. احساس گناه و ناکافی بودن

یکی از علائم شایع فرسودگی مادرانه، احساس این هست که من مادر خوبی نیستم. این احساس می‌تونه شدیداً عزت‌نفس رو کاهش بده و منجر به افسردگی یا اضطراب بشه.

۵. علائم جسمی

دردهای پراکنده، سردرد، مشکلات گوارشی، بی‌خوابی یا پرخوابی و تغییرات اشتها از جمله نشانه‌های جسمی این فرسودگی هستن.

دلایل اصلی فرسودگی مادرانه (چرا دچار فرسودگی مادرانه شدم؟)

اغلب چندین عامل هم‌زمان اتفاق می‌افته که فشار مسئولیت‌ها رو برای مادر چند برابر می‌کنه و علت‌های زیادی می‌تونن باعث ایجاد فرسودگی مادرانه باشن. در ادامه مهم‌ترین عوامل رو بررسی می‌کنیم:

۱. بار ذهنی یا Mental Load

مادران به‌طور ناخودآگاه مسئول خیلی از کارها هستن، از خرید خانه گرفته تا لباس فرزند، کارهای مدرسه و هزاران دغدغه ریز و درشت دیگر. تعدد کارها و مسئولیت‌ها این بار ذهنی دائمی رو ایجاد می‌کنه و مغز رو خیلی خسته می‌کنه.

۲. نبود حمایت اجتماعی

خیلی از مادران احساس تنهایی می‌کنن. مخصوصاً اگر همسر یا خانواده حمایت‌گر نداشته باشن یا محیط اطراف صرفا انتظارات بی‌جا از مادر داشته باشه، احتمال ابتلا به فرسودگی مادرانه بالا می‌ره.

۳. فشارهای فرهنگی و اجتماعی

جامعه از مادر انتظار داره که هم مادر ایده‌آل باشه، هم همسر خوب، هم کارمند نمونه! این استانداردهای غیرواقعی مادر رو تحت‌فشار قرار می‌ده و احساس ناکامی ایجاد می‌کنه. مخصوصا در دنیای امروزی که مادر باید هم به خانواده رسیدگی کنه هم به خودش و هم مسئولیت‌های شغلی رو قبول کنه.

۴. کمبود خواب

خواب ناکافی و بی‌کیفیت باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، اعصاب و خلق‌وخو می‌شه. مادرانی که کودک شیرخوار یا خواب‌ نا‌آرام و ناکافی دارن، در معرض خطر بیشتر فرسودگی مادرانه هستن.

راهکارهای مقابله با فرسودگی مادرانه (چطور با فرسودگی مادرانه مقابله کنم؟)

برای درمان یا پیشگیری از فرسودگی مادرانه باید از چند بُعد مختلف به موضوع نگاه کنیم: جسم، روان، روابط اجتماعی و سبک زندگی. از جمله راهکارهای مقابله با فرسودگی مادرانه:

۱. خودمراقبتی (Self-care)

مادر باید یاد بگیره که مراقبت از خودش، اولویت داره. خواب کافی، تغذیه سالم، وقت شخصی و حتی چند دقیقه سکوت، می‌تونن انرژی‌بخش باشن. تا زمانی که مادر قدرت و توانایی کامل رو نداشته باشه خانواده هم در معرض آسیب قرار می‌گیره.

۲. تقسیم مسئولیت

لازمه که کارهای خانه و بچه‌داری به‌صورت مساوی بین اعضای خانواده تقسیم بشه. مادر نباید همه بارها رو به‌تنهایی به دوش بکشه. کمک گرفتن از همسر، خانواده‌ها، دوستان و حتی پرستار در صورت نیاز می‌تونه خیلی وضعیت رو بهتر کنه.

۳. صحبت با افراد قابل‌اعتماد

حرف زدن با دوست، همسر یا حتی گروه‌های مادرانه می‌تونه احساس تنهایی رو کم کنه و حمایت عاطفی بده. قطعا افرادی در همین وضعیت وجود دارن که بتونن با اشتراک گذاشتن تجربیات خودشون به مادر کمک کنن‌.

۴. استفاده از مشاوره حرفه‌ای

در موارد شدید، صحبت با یک روان‌شناس یا درمانگر متخصص در حوزه مادر و کودک، خیلی کمک‌کننده‌ است. جلسات درمانی می‌تونن منجر به شناخت بهتر خود، تنظیم هیجانات و پیدا کردن راه‌حل‌های عملی بشن.

۵. کاهش فشارهای بیرونی

مادر باید با خودش مهربان‌تر باشه و از کامل‌گرایی فاصله بگیره. لازم نیست همه‌چیز همیشه عالی باشه. مادر باید در نظر بگیره این شرایط کاملا موقته و در آینده‌ی نزدیک وضعیت کاملا عوض می‌شه.

حرف آخر

فرسودگی مادرانه یک مشکل واقعی و البته شایع در دنیای امروزه که نباید نادیده گرفته بشه. درک اینکه مادر هم به عنوان یک انسان نیاز به استراحت، حمایت و توجه داره، اولین قدم برای پیشگیری و درمان این وضعیت مهم خواهد بود. مادر سالم و شاد، یعنی خانواده‌ای سالم‌تر. پس لازمه که جامعه، همسران و خود مادران، اهمیت این موضوع رو جدی بگیرن.