💠جشن شب یلدا
در جشن های سنتی ایران به آخرین روز پاییز که بلندترین شب سال نیز است شب یلدا میگویند. بعد از جشن نوروز و چهارشنبه سوری شاید معروفترین جشن ایرانی جشن شب یلدا باشد. در گذشته اعضای خانواده و فامیل برای اینکه بلندترین شب سال را در کنار هم باشند و لحظات خوشی را بگذرانند دور کرسی جمع میشدند و هندوانه و انار و آجیل مخصوص شب یلدا میخوردند و شب زندهداری میکردند.
اگر بخواهیم در فرهنگ ایرانی دقیق بشویم در این روز میترا (روز) بر اهریمن (شب) پیروز شده است، از این رو روزها طولانیتر و شبها کوتاهتر میشوند. همچنین آنها بر این باورند که طولانیترین شبها نیز به پایان میرسد و جای خود را به طلوع سرخ و آتشین میدهد و هنوز امید زنده است، به همین دلیل میوههای قرمز میخورند که نمادی از طلوع سرخ است. گرفتن فا.ل حافظ در شب یلدا رواج دارد و بزرگان تفعلی به حافظ میزنند و خاطرات و داستانهایی از دورانهای مختلف تعریف میکنند.
💠جشن سده
حدود 400 سال است که این جشن باستانی ایرانی میان مردم رواج یافته است. جشن سده مصادف با دهم بهمن است که در این روز مردم به ستایش نور و آتش میپردازند. زرتشتیانی که هنوز هم جشن سده را برگزار میکنند به آتشکدهها میروند و دور آتش جمع میشوند و سرودهایی که به آن گات میگویند را میخوانند و دعا میکنند تا از سرمای زمستان در امان باشند. امروزه جشن سده در شهرهایی مانند یزد برگزار میشود.
💠جشن چهارشنبه سوری
وقتی که زمستان میشود ایرانیان باستان به هر بهانهای آتش و آتش بازی برپا میکردند تا اهریمن از آنها دور شوند. آخرین چهارشنبه قبل از عید نوروز را چهارشنبه سرخ یا جشن چهارشنبه سوری میگویند، جایی که آسمان با آتش روشن میشود و سیاهی شب کاملا از بین میرود.
آتش بازی تنها بخش کوچکی از مراسم چهارشنبه سوری است که امروزه با مواد منفجره و کارهای خطرناک گره خورده است، اما آیینهایی مانند قاشق زنی و پریدن از آتش نیز در این جشن وجود دارد. در مراسم قاشق زنی کودکان با قاشق به کاسه خود میزنند و به درب خانهها میروند، صاحب خانه نیز کاسه را با شکلات و خوراکی و آجیل پر میکند. این عمل چیزی شبیه به جشن هالووین غربیهاست.
در باور گذشتگان پریدن از آتش و گفتن “زردی من از تو، سرخی تو از من” باعث میشد تمام بیماریها را به آتش بسپارید و سرخی آتش که نمادی از سرحالی و سرزندگی است را دریافت کنید تا هنگام عید نورورز شاد و سالم باشید.
💠جشن نوسره
جشن نوسره را میتوان یک نسخه آزمایشی از جشن سده دانست. دقیقا 5 روز قبل از جشن سده؛ در جشن نوسره همان آیینهای جشن سده برگزار میشود و بزرگان دینی نظارت میکنند تا همه چیز به نحو احسنت برگزار شود تا در جشن سده مشکلی پیش نیاید. جشن نوسره نیز در ستایش نور و آتش است.
💠جشن آب پاشونک
تاریخ جشن آب پاشونک همزمان با چله تموز است. چله تموز از اول تیر آغاز میشود و تا 10 مرداد ادامه دارد، پس از ان از 10 مرداد تا آخر مرداد را چله خرد میگویند. در کهکیلویه و بویر احمد، تهران و اراک امروزه جشن آبپاشونک برگزار میشود.
ریشه جشن آبپاشونک مشخص نیست و روایاتی در این باره وجود دارد. اولین روایت میگوید که پس از 7 سال خشکسالی در دوران یزدگرد هنگامی که باران بارید شد، مردم روی هم آب میریختند و جشن میگرند. روایت دوم میگوید کیخسرو پس از جنگ با افراسیاب به کنار چشمهای میرود و یک زن زیبارو میبیند و از دیدن او ذوق زده و بیهوش میشود. بیژن با پاشیدن آب چشمه کیخسرو را به هوش میآورد و ان روز که روز اول تابستان بود را جشن آبپاشونک میگویند.
روایت سوم به جمشید جهانبین باز میگردد. در دوران او خدا زمین را بزرگتر میکند و به مردم میگوید برای آن غسل کنند تا گناهانشان پاک شود. روایت چهارم میگوید یکی از پادشاهان ایرانی پس از جنگ در مکانی اردو میزند و در آنجا زنی زیباروی را در خیالات خود میبیند که بر روی او آب میپاشد، از این رو از شدت هیجان بر روی یارانش آب میپاشد و شادی میکند. حضور پریان (زنان زیبا رو) که در فرهنگ اروپایی به آنها Siren میگویند در دو روایت ذکر شده است، پس ممکن است آن دو روایت حماسی و اساطیری و شاید غیر واقعی باشد.
💠جشن پُرسه
در روز اول تیر مردم به دیدار درگذشتگان خود میرفتند که به آن جشن پرسه میگویند. در این روز مردم برای مردگان خود خیرات میدهند و دعا میکنند تا در جایی بهتر از اینجا باشند. برخی میگویند این مهم از دیدار با مردگان که در آغاز سال نو گاهنگاری الهام گرفته شده است.