برنامه واکسن های ضروری نوزاد و زمان تزریق آن ها
نکات مهم:
- جدیدترین برنامه واکسیناسیون کشوری ایران
- واکسن هپاتیت B
- واکسن BCG (سل)
- واکسن سه گانه (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه)
- واکسن Hib (هموفیلوس آنفلوآنزا نوع b)
- واکسن پنوموکوک (PCV)
- واکسن MMR (سرخک، سرخجه، اوریون)
- واکسن روتاویروس
- واکسن فلج اطفال (پولیو)
- چرا واکسنها باید دقیق و بهموقع زده بشن؟
- مراقبت های بعد از تزریق واکسن
وقتی نوزاد به دنیا میاد، سیستم ایمنی بدنش هنوز کامل شکل نگرفته و نمیتونه بهتنهایی جلوی خیلی از بیماریهای خطرناک مقابله کنه. برای همین واکسنها وارد کار میشن و کمک میکنن بدن نوزاد یاد بگیره چطور با میکروبها مقابله کنه، بدون اینکه خودش به بیماری مبتلا بشه. واکسنها یکی از مهمترین بخشهای مراقبت اولیه از نوزادن و اگر بهموقع تزریق بشن، خیلی از بیماریهای جدی رو میتونن پیشگیری کنن.
برنامه کشوری واکسیناسیون کودک در ایران
- زمان تولد:
واکسن ب ث ژ (سل) + قطره فلج اطفال خوراکی + هپاتیت B تزریق میشن تا نوزاد از همون روز اول در برابر بیماریهای مهم محافظت بشه.
- ۲ ماهگی:
واکسنهای فلج اطفال خوراکی، پنجگانه (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، Hib، هپاتیت B)، روتاویروس و پنوموکوک تزریق میشن.
- ۴ ماهگی:
دوباره فلج اطفال خوراکی، پنجگانه، فلج اطفال تزریقی، روتاویروس و پنوموکوک تکرار میشن تا ایمنی کاملتر بشه.
- ۶ ماهگی:
نوبت سوم فلج اطفال خوراکی، پنجگانه، روتاویروس و پنوموکوک تزریق میشه.
- ۱۲ ماهگی:
واکسنهای مهم MMR (سرخک، سرخجه، اوریون) و پنوموکوک تزریق میشن.
- ۱۸ ماهگی:
واکسنهای سهگانه (DTaP)، فلج اطفال خوراکی و MMR تکرار میشن تا ایمنی کودک تثبیت بشه.
- ۶ سالگی:
واکسن سهگانه تزریق و قطره فلج اطفال خوراکی داده میشن و کودک برای ورود به مدرسه آماده میشه.
واکسن هپاتیت B
واکسن هپاتیت B معمولاً همون اول بعد از تولد تزریق میشه. این واکسن کمک میکنه بدن نوزاد در برابر ویروس هپاتیت B مقاوم بشه؛ ویروسی که اگه وارد بدن بشه میتونه باعث التهاب مزمن کبد و آسیبهای طولانیمدت بشه. تزریقش در ساعات اول تولد خیلی اهمیت داره، مخصوصاً وقتی مادر ناقل ویروس باشه. بعد از دوز اول، چند دوز دیگه هم تو ماههای بعد داده میشه تا بدن نوزاد ایمنی کافی بسازه و در برابر این ویروس خطرناک آمادگی داشته باشه.
واکسن BCG (سل)
این واکسن که برای پیشگیری از سل استفاده میشه، معمولاً در روزهای اول تولد تزریق میشه. سل میتونه برای نوزاد خیلی شدید ظاهر بشه و مشکلات جدی مثل درگیری مغز ایجاد کنه. واکسن BCG کمک میکنه بدن بتونه جلوی انواع شدید سل وایسته. بسته به کشور ممکنه این واکسن در برنامه ملی واکسیناسیون باشه یا نه، ولی در کشورهایی که سل هنوز دیده میشه، تزریقش اهمیت زیادی داره و جلوی موارد خطرناک بیماری رو میگیره.
واکسن BCG (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه)
واکسن DTaP سه بیماری مهم و خطرناک رو هدف میگیره: دیفتری، کزاز و سیاهسرفه. هر کدوم از این بیماریها میتونن برای نوزاد خطر جدی ایجاد کنن. دیفتری میتونه تنفس رو سخت کنه، کزاز باعث سفتی شدید عضلات میشه و سیاهسرفه برای نوزاد میتونه کاملاً تهدیدکننده باشه چون نفسکشیدن رو تحتتأثیر قرار میده. این واکسن معمولاً تو چند نوبت تزریق میشه تا بدن فرصت داشته باشه آنتیبادی بسازه. اهمیتش خیلی بالاست چون سیاهسرفه در نوزاد سریع میتونه شدید بشه.
واکسن Hib (هموفیلوس آنفلوآنزا نوع b)
واکسن Hib جلوی باکتریای رو میگیره که میتونه باعث مننژیت، ذاتالریه یا عفونت خون بشه. قبل از اینکه این واکسن وارد برنامه واکسیناسیون کودکها بشه، Hib یکی از اصلیترین علتهای مننژیت در کودکان بود. وقتی واکسن Hib تزریق میشه، بدن نوزاد یاد میگیره چطور جلوی این باکتری رو بگیره و از عوارض شدیدش جلوگیری کنه. این واکسن هم تو چند نوبت تزریق میشه و ایمنی تدریجی ایجاد میکنه. نوزادانی که این واکسن رو نمیگیرن بیشتر در معرض خطر عفونتهای جدی قرار میگیرن.
واکسن پنوموکوک (PCV)
واکسن پنوموکوک کمک میکنه بدن نوزاد در برابر یک باکتری مهم و خطرناک مقاوم بشه؛ باکتریای که میتونه باعث ذاتالریه، عفونت گوش، مننژیت یا عفونت خون بشه. چون سیستم ایمنی نوزاد هنوز توانایی کامل مبارزه با این باکتری رو نداره، واکسن PCV در چند دوز تزریق میشه تا بدن کمکم ایمنی لازم رو بسازه. این واکسن روی انواع شایع و خطرناک پنوموکوک تمرکز داره و باعث شده موارد بستری و عوارض شدید ناشی از این باکتری کم بشه.
واکسن روتاویروس
روتاویروس یکی از شایعترین علتهای اسهال و استفراغ شدید در نوزادانه. این ویروس میتونه باعث کمآبی بدن بشه و در بعضی موارد نیاز به بستری پیدا میکنه. واکسن روتاویروس بهصورت خوراکی داده میشه و کمک میکنه بدن نوزاد سریعتر در برابر این ویروس مصون بشه. چون کمآبی برای نوزاد خیلی خطرناکتر از بزرگسالانه، این واکسن نقش مهمی در جلوگیری از بیماریهای گوارشی شدید داره و تزریقش در ماههای اول زندگی ضروریه.
واکسن فلج اطفال (پولیو)
این واکسن برای پیشگیری از ویروس فلج اطفال تزریق میشه؛ ویروسی که میتونه باعث فلج دائمی یا مشکلات عصبی بشه. بسته به کشور، واکسن یا بهصورت تزریقی (IPV) داده میشه یا خوراکی (OPV). چند دوز از این واکسن در سال اول و دوم زندگی تزریق میشه تا بدن نوزاد در برابر این ویروس مقاوم بمونه. حتی تو کشورهایی که فلج اطفال ریشهکن شده، تزریق واکسن هنوز ضروریه تا احتمال برگشت بیماری خیلی کم بشه.
واکسن MMR (سرخک، سرخجه، اوریون)
واکسن MMR یکی از مهمترین واکسنهای دوران کودکیه که از بچهها در برابر سه بیماری ویروسی جدی—سرخک، سرخجه و اوریون—محافظت میکنه. هرکدوم از این بیماریها میتونن عوارض سنگینی داشته باشن؛ مثلاً سرخک میتونه باعث ذاتالریه یا التهاب مغز بشه، سرخجه برای زنان باردار بسیار خطرناکه و اوریون ممکنه باعث التهاب غدد بزاقی یا حتی عوارض عصبی بشه. واکسن MMR معمولاً بعد از یکسالگی تزریق میشه چون قبل از آن، بدن نوزاد هنوز آمادگی کافی برای پاسخ ایمنی قوی رو نداره. این واکسن کمک میکنه سیستم ایمنی کودک یاد بگیره چطور جلوی ویروسها رو بگیره و از شیوع بیماریهایی که به سرعت منتقل میشن جلوگیری کنه. تزریق کامل و بهموقع MMR یکی از کلیدیترین مراحل واکسیناسیون کودکه.
چرا واکسنها باید دقیق و به موقع زده بشن؟
بدن نوزاد در ماههای اول خیلی حساسه و اگر واکسنها دیر زده بشن، ممکنه کودک در دورهای قرار بگیره که بیشترین خطر برای او وجود داره. واکسنها سیستم ایمنی رو مرحلهبهمرحله تقویت میکنن و هر دوز نقش خودش رو داره. یکی از دلایل مهم دیگه «ایمنی جمعی» هست؛ یعنی وقتی اکثر بچهها واکسن زده باشن، بیماری کمتر پخش میشه و از کودکانی که واکسن نگرفتن یا سیستم ایمنی ضعیفتری دارن هم محافظت میشه. واکسیناسیون باعث میشه هزینه درمان بیماریهای جدی، بستری شدن یا عوارض طولانیمدت به حداقل برسه و کودک با امنیت بیشتری رشد کنه.
بعد از تزریق واکسن چی کار باید کرد؟
بعد از واکسیناسیون ممکنه نوزاد کمی بیقرار بشه، محل تزریق قرمز یا متورم بشه یا تب خفیف کنه. این حالتها طبیعی هستن و معمولاً تو یکی دو روز بهتر میشن. قطره استامینوفن خوراکی برای نوزاد برای پیشگیری از تب بالا داده میشه که مقدار آن به وزن نوزاد بستگی داره. محل تزریق هم باید کمپرس سرد و گرم به ترتیب در روزهای اول و دوم بعد از واکسن استفاده بشه. بهتره بعد از تزریق حواست به حال عمومی نوزاد باشه و اگر تب خیلی بالا رفت یا نشانههای غیرعادی دیدی، با پزشک تماس بگیری. اگر یکی از نوبتها عقب افتاد نگران نباش؛ پزشک با برنامه جبرانی کمک میکنه واکسنها با فاصله درست تکمیل بشن.
حرف آخر
واکسنهای ضروری نوزاد مثل هپاتیت B، BCG، DTaP، Hib، پنوموکوک، روتاویروس، MMR و پولیو نقش مهمی در سلامت بلندمدت کودک دارن. این واکسنها از کودک در برابر بیماریهایی محافظت میکنن که ممکنه عوارض شدید ایجاد کنن یا حتی تهدیدکننده جان باشن. تزریق بهموقع واکسنها هم از کودک محافظت میکنه و هم به سلامت جامعه کمک میکنه. با آگاهی و پیگیری درست، والدین میتونن بهترین حمایت رو از سلامت فرزندشون داشته باشن.
منابع:
