تغذیه ناسالم و سکته قلبی؛ چرا مردان بیشتر در خطراند و چه بخورند تا نجات یابند؟
نکات مهم:
- چرا رژیم غذایی برای سلامت قلب خیلی مهم است؟
- چه نوع غذاهایی باعث آسیب به قلب و عروق میشوند؟
- چرا مردان بیشتر از زنان در برابر تغذیه ناسالم و بیماریهای قلبی آسیب میبینند؟
- چطور تغذیه ناسالم باعث بیماری قلبی میشود؟
- مطالعات و نتایج مهمی که در این زمینه انجام شده
- پیامدهای بالینی و بهداشتی
تغذیه ناسالم و سکته قلبی؛ چرا مردان بیشتر در خطراند و چه بخورند تا نجات یابند؟
وقتی صحبت از سلامت قلب میشود، خیلیها فکر میکنند که این موضوع فقط به ژنتیک یا سن ربط دارد. اما تغذیه نقش بسیار بزرگی در سلامت قلب دارد، به خصوص برای مردان. رژیم غذایی ناسالم، یعنی مصرف زیاد غذاهای فرآوریشده، چربی های مضر، شکر زیاد و گوشت پرچرب که میتواند بهمرور زمان باعث آسیب جدی به قلب و عروق شود.
در این مقاله، میخوایم دقیق بررسی کنیم که چرا تغذیه ناسالم یک عامل خطر مهم برای بیماریهای قلبی در مردان است و چطور میتونیم با تغییر سبک تغذیه جلوی این خطر را بگیریم.
چرا رژیم غذایی برای سلامت قلب خیلی مهم است؟
نقش الگوی غذایی در بیماریهای قلبی
یک پژوهش علمی نشان میدهد که الگوهای تغذیهای نقش کلیدی در کاهش یا افزایش خطر بیماری قلبی دارند. مطالعههایی که رژیمهای مدیترانهای، رژیم DASH (رویکرد تغذیهای برای فشار خون بالا) و رژیمهای گیاهی با کیفیت بالا را بررسی کردهاند، نشان دادهاند این الگوها میتوانند خطر بیماریهای قلبی را به شکل قابل توجهی کاهش دهند.
وقتی رژیم غذایی بیشتر به غذاهای گیاهی سالم مانند میوه، سبزی، غلات کامل، حبوبات، مغزها و دانهها متمایل باشد، و وابستگی کمتری به غذاهای حیوانی و گیاهی بسیار فرآوریشده داشته باشد، خطر بیماری قلبی پایینتر است. برعکس، رژیم غذایی که شامل مقادیر زیاد مواد غذایی فرآوریشده، شکر و غذاهای کمارزش غذایی باشد (که به آن رژیم غذایی ناسالم گفته میشود)، میتواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
چه نوع غذاهایی باعث آسیب به قلب و عروق میشوند؟
مصرف زیاد غذاهای فرآوریشده
خیلی از افراد به ارزش مواد غذایی که مصرف میکنند، توجهی ندارند. اما واقعیت اینجاست که هر مواد غذایی سالم نیست. یک مطالعه جدید نشان داده مردانی که غذاهای ناسالم بیشتری مصرف میکنند، غذاهایی که فرآوری بالایی دارند، یعنی حاوی شکر زیاد یا غلات بسیار تصفیهشده هستند، احتمال بروز بیماریهای قلبی در آنها بیشتر است.
چربیهای ناسالم
رژیم غذایی ناسالم معمولاً شامل چربیهای اشباع و ترانس (چربیهای مضر) است که در گوشت پرچرب، غذاهای سرخشده و برخی محصولات با مواد مصنوعی یافت میشوند. این چربیها میتوانند سطح کلسترول بد (LDL) را افزایش دهند و باعث ایجاد پلاک در رگهای قلب شوند، به معنای آترواسکلروز (تصلب شرایین)، که یکی از عوامل اصلی حمله قلبی است. این موضوع در مطالعات مروری مختلف تأیید شده است.
مصرف زیاد شکر و نوشیدنیهای مصنوعی
یکی دیگر از بخشهای مهم تغذیه ناسالم، مصرف زیاد شکر (مانند شکر در نوشیدنیهای شیرین، نوشابهها، دسرها و شیرینیها) است. خوردن زیاد این قندها میتواند باعث چاقی، مقاومت به انسولین، دیابت نوع 2 و التهابات مزمن شود. تمام این موارد ریسک بیماری قلبی را بالا میبرند. مطالعات نشان میدهند که رژیم مملو از شکر پیچیده، ارتباط مستقیمی با افزایش بیماریهای متابولیک و قلبی دارد.
نمک زیاد
رژیم غذایی ناسالم اغلب با مصرف زیاد نمک همراه است (به خصوص در غذاهای فرآوریشده، کنسروها، فستفودها). سدیم زیاد میتواند فشار خون را بالا ببرد و فشار خون بالا یکی از خطرناکترین عوامل برای بیماری قلبی است. وقتی فشار خون بالا باشد، قلب باید سختتر کار کند تا خون را پمپاژ کند، که به عروق آسیب میزند و در نهایت میتواند منجر به مشکلات جدی مثل نارسایی قلبی یا سکته شود.
چرا مردان بیشتر از زنان در برابر تغذیه ناسالم و بیماریهای قلبی آسیب میبینند؟
بیماریهای قلبی–عروقی هم در مردان و هم در زنان دیده میشوند، اما آمار جهانی نشان میدهد مردان معمولاً زودتر و بیشتر دچار این بیماریها میشوند. اگرچه عوامل مختلفی در این موضوع نقش دارند، ولی «تغذیه ناسالم» یکی از مهمترین عواملی است که اثر آن در مردان شدیدتر دیده میشود. اما چرا؟ در ادامه، به شکل دقیق، علمی و قابلدرک بررسی میکنیم.
جدول توضیح دلیل آسیبپذیری بیشتر مردان
|
توضیح |
دلیل |
|
التهاب، مقاومت انسولین و رسوب چربی بیشتر |
چربی شکمی و احشایی بیشتر |
|
مصرف بیشتر گوشت قرمز، نمک و فستفود |
الگوی غذایی پرخطرتر |
|
افزایش فشار خون و التهاب |
استرس، کمخوابی و سبک زندگی |
|
آسیب تجمعی بیشتر به رگها |
تاخیر در مراجعه به پزشک |
|
افزایش سریع LDL و تریگلیسرید |
متابولیسم تهاجمیتر چربیها |
|
سفتی زودتر رگها و التهاب بیشتر |
تفاوت ساختار و عملکرد رگها |
چربی شکمی مردان بیشتر است (چربی خطرناک)
اگر دقت کرده باشی، چربی در بدن زنان معمولاً بیشتر در قسمتهای باسن و ران ذخیره میشود (چربی زیرپوستی)، اما در مردان چربی شکمی و احشایی بیشتر دیده میشود.
چرا این چربی خطرناکتر است؟
چربی احشایی که اطراف کبد، قلب و اعضای داخلی قرار میگیرد:
- هورمونهای التهابی ترشح میکند.
- حساسیت به انسولین را کاهش میدهد.
- باعث افزایش تریگلیسرید میشود.
- ریسک سکته و حمله قلبی را بالا میبرد.
حالا وقتی یک مرد غذای پرچرب، شیرین یا فرآوریشده میخورد، بدن او تمایل بیشتری دارد که آن را در قالب چربی احشایی ذخیره کند، چربیای که مستقیماً با بیماری قلبی مرتبط است.
مردان معمولاً انتخابهای غذایی پرخطرتری دارند.
تحقیقات در کشورهای مختلف نشان داده که الگوی غذایی مردان به طور میانگین ناسالمتر از زنان است.
موارد رایج در مردان:
- مصرف گوشت قرمز بیشتر
- مصرف فستفود بیشتر
- مصرف نمک و غذاهای شور بیشتر
- مصرف کمتر میوه و سبزی
همین الگو باعث میشود اثرات مخرب تغذیه ناسالم سریعتر در مردان دیده شود.
استرس کاری و سبک زندگی مردانه
بسیاری از مردان در محیطهای شغلی با استرس بالا فعالیت میکنند. این استرس روی تغذیه و سلامت قلب اثر مستقیم دارد:
اثرات استرس:
- افزایش کورتیزول و در نتیجه آن افزایش چربی شکمی
- افزایش میل به غذاهای چرب و شیرین
- افزایش فشار خون
- تضعیف سیستم قلبی و عروقی
وقتی این اختلالات با یک رژیم غذایی پرچرب و پرنمک ترکیب میشود، اثر آن دو برابر میشود.
مردان دیرتر به پزشک مراجعه میکنند.
مطالعات رفتاری که در کشورهای مختلفی بر روی مردان انجام گرفته است، نشان میدهد:
- مردان مشکلات سلامتی را دیرتر جدی میگیرند.
- کمتر چکآپ سالانه انجام میدهند.
- قبل از مراجعه به پزشک، علائم زیادی را نادیده میگیرند.
مثلاً اگر فشار خون بالا ناشی از تغذیه ناسالم باشد، مردها معمولاً سالها آن را جدی نمیگیرند. بنابراین، آسیب تجمعی بیشتری به قلب وارد میشود.
ساختار رگهای خونی در مردان و زنان کمی متفاوت است.
برخی مطالعات جدید نشان میدهد:
- رگهای مردان زودتر دچار سفتی (Stiffness) میشوند.
- عملکرد اندوتلیال (لایه داخلی رگها) در مردان حساستر به چربی اشباع است.
- التهاب در پاسخ به غذاهای ناسالم در مردان بیشتر است.
این تفاوتهای فیزیولوژیک باعث میشود اثرات تغذیه ناسالم، مثل کلسترول بالا یا التهاب، در مردان «پررنگتر» باشد.
اختلاف در متابولیسم چربیها
بدن زنان به طور طبیعی برای دوران بارداری و شیردهی طراحی شده و بنابراین متابولیسم چربی در آنها پایدارتر است.
اما در مردان:
- چربی را سریعتر تبدیل به تریگلیسرید خون میکنند.
- نسبت LDL/HDL در آنها بدتر میشود.
- بعد از یک وعده پرچرب، التهاب بیشتری تجربه میکنند.
این یعنی حتی همان مقدار غذای ناسالم در بدن یک مرد، آسیب بیشتری نسبت به بدن یک زن ایجاد میکند.
ژنها و ریسکهای ارثی در مردان بیشتر اثر میگذارند.
برخی ژنهای مرتبط با کلسترول و فشار خون در مردان فعالتر یا اثرگذارتر هستند. وقتی ژنتیک پرخطر با تغذیه ناسالم جمع میشود، اثر ترکیبی آن موجب افزایش چشمگیر ریسک بیماری قلبی در مردان میشود.
چطور تغذیه ناسالم باعث بیماری قلبی میشود؟
التهاب مزمن
یکی از مکانیسمهای مهم، التهاب مزمن است. چربیهای مضر، قند زیاد و غذاهای فرآوریشده میتوانند موجب افزایش سطح نشانگرهای التهابی در بدن شوند. التهاب مزمن باعث آسیب به دیواره رگها و ورود سلولهای ایمنی به داخل رگها میشود که این موضوع به تشکیل پلاک چربی کمک میکند و در نهایت منجر به انسداد رگها میشود.
استرس اکسیداتیو
به همراه التهاب، تغذیه ناسالم باعث استرس اکسیداتیو در سلولهای اندوتلیال (سلولهای پوشش رگها) میشود. این استرس اکسیداتیو به آسیب سلولی منجر شده که توانایی رگها برای گشاد شدن را کاهش میدهد (کاهش وظیفه اندوتلیال) و امکان شکلگیری رگهای با ارتجاع کمتر میشود.
تغییرات لیپیدی
وقتی رژیم غذایی پر از چربیهای اشباع و ترانس است، سطح LDL (“کلسترول بد”) خون افزایش مییابد. افزایش LDL باعث میشود که کلسترول در دیواره رگها رسوب کند و پلاک تشکیل دهد. این پلاکها میتوانند بخشی از رگ را تنگ کنند یا باعث پارگی شوند و منجر به حمله قلبی یا سکته میشوند.
مقاومت به انسولین و دیابت
تغذیه ناسالم همراه با قند زیاد، چاقی و چربی شکمی میتواند مقاومت به انسولین ایجاد کند، یعنی بدن دیگر بهخوبی قند را نمیتواند بشکند و هضم کند. مقاومت به انسولین در نهایت ممکن است به دیابت نوع دو منجر شود که این بیماری یک عامل خطرناک برای بیماریهای قلبی است.
مطالعات و نتایج مهمی که در این زمینه انجام شده
بررسی نظاممند
یک پژوهش از مطالعات کوهورت نشان داده کسانی که بیشترین انطباق با رژیم «گیاهی» دارند، خطر کمتری برای بیماری قلبی دارند، به شرطی که آن رژیم گیاهی سالم باشد (غنی از میوه، سبزی، غلات کامل) و حتی شامل گیاهان فرآوریشده هم نباشد.
مطالعات بر روی مردان
همانطور که گفته شده، مطالعه (Million Veteran Program) که بر روی بیش از صد هزار شرکتکننده انجام شده است، به این نتیجه رسیده که مردانی که رژیم گیاهی سالمتری دارند ریسک کمتری برای بیماری قلبی دارند، ولی کسانی که رژیم غذایی ناسالم دارند ریسک قلبی بالاتری دارند. همچنین یک مطالعه روی مردان سالمندان (بیش از ۶۰ سال) نشان داده رژیم غذایی ناسالم با فاکتورهای خطر مثل چاقی و سطح LDL بالا ارتباط دارد.
پیامدهای بالینی و بهداشتی
مردان بهتر است چه کارهایی انجام دهند؟
- کاهش مصرف غذاهای فرآوریشده: غذاهایی مثل فستفود، چیپس، شیرینیجات، نوشیدنیهای مصنوعی باید تا حد امکان کاهش یابند.
- انتخاب چربیهای سالمتر: چربیهای گیاهی سالم مثل مغزها، دانهها، روغن زیتون یا روغن آووکادو را بیشتر مصرف کن و چربیهای اشباع و ترانس را کم کن.
- مصرف میوه، سبزی و غلات کامل: این مواد سرشار از فیبر، آنتیاکسیدان و مواد مغذیاند که به کاهش التهاب، کاهش لیپیدهای بد و کاهش فشار خون کمک میکنند.
- محدود کردن شکر اضافه: نوشیدنیهای شیرین، دسرها و قندهای ساده را کاهش بده و به جای آنها از میوه تازه یا میوههای خشک شده دارای قند پایین استفاده کن.
- کاهش نمک: غذاهای آماده و کنسروی نمک زیادی دارند؛ سعی کن غذا رو در خانه درست کنی و نمک کمتری استفاده کنی.
جمعبندی
تغذیه ناسالم نقش بزرگی در افزایش خطر بیماری قلبی در مردان دارد. رژیمهایی که شامل غذاهای فرآوریشده زیاد، چربی اشباع، قند ساده و نمک زیاد هستند، میتوانند باعث التهاب مزمن، اختلال لیپیدی، مقاومت به انسولین و در نهایت آسیب قلبی شوند. از سوی دیگر، الگوهای غذایی گیاهی سالم، یعنی مصرف بالای میوه، سبزی، غلات کامل، حبوبات و مغزها، با کاهش معنیدار ریسک بیماری قلبی همراهاند.
برای مردانی که به فکر سلامت قلبشان هستند، بهترین راهکار این است که به تدریج تغییراتی در سبک تغذیهشان ایجاد کنند: کمتر غذاهای ناسالم و بیشتر گیاهی، در کنار محدود کردن قند و نمک میتواند کمککننده باشه. این تغییرات کوچک ولی پایدار میتوانند تأثیر بسیار بزرگی در بلندمدت داشته باشند.
منابع:
