چرا زنان بعد از یائسگی بیشتر در معرض پوکی استخواناند؟
نکات مهم:
- نقش هورمون ها در سلامت استخوان ها
- کاهش تراکم استخوان بعد از یائسگی
- ژنتیک و پوکی استخوان
- سبک زندگی، تغذیه و پوکی استخوان
- تغییرات بدنی در دوران یائسگی
- علائم هشداردهندهی پوکی استخوان
- پیشگیری از پوکی استخوان بعد از یائسگی
- درمان پوکی استخوان در زنان یائسه
علت ابتلا به پوکی استخوان بعد از یائسگی
وقتی زنان به دوران یائسگی میرسن، بدنشون دچار تغییرات زیادی میشه که یکی از مهمترین آنها، کاهش تراکم استخوانی است. شاید جالب باشه بدونی که بیش از نیمی از زنان بالای ۵۰ سال در جهان، درجاتی از پوکی استخوان دارن یا در معرضش هستن. ولی چرا دقیقاً این اتفاق میافته؟ در این مقاله قدمبهقدم توضیح میدیم که چه عواملی باعث میشن استخوانها بعد از یائسگی ضعیفتر بشن و چطور میشه جلوی آن را گرفت.
نقش هورمون ها در سلامت استخوان ها
بدن زنان قبل از یائسگی مقدار زیادی استروژن تولید میکنه. این هورمون نهتنها در باروری نقش داره، بلکه به حفظ تعادل بین ساخت و تخریب استخوان هم کمک میکنه.
وقتی سطح استروژن پایین میاد، سرعت تخریب استخوانها زیاد میشه و ساخت استخوان جدید کندتر پیش میره. نتیجهاش هم چیزی نیست جز کاهش تراکم استخوان.
در واقع، استروژن مثل یک سپر دفاعی برای استخوانها عمل میکنه. وقتی یائسگی شروع میشه، این سپر ضعیف میشه و استخوانها راحتتر میشکنن. به همین خاطر زنانی که یائسگی زودرس دارن (مثلاً قبل از ۴۵ سالگی)، معمولاً زودتر در معرض پوکی استخوان قرار میگیرن.
کاهش تراکم استخوان بعد از یائسگی
از حدود پنج سال قبل تا پنج سال بعد از شروع یائسگی، تراکم استخوان ممکنه تا ۲۰ درصد کاهش پیدا کنه. این کاهش بهخاطر کمبود استروژن و تغییرات متابولیکی بدن است.
وقتی استخوانها مواد معدنی مثل کلسیم و فسفر رو از دست میدن، تخلخلشون بیشتر میشه و در برابر ضربه یا حتی فشارهای معمولی، شکنندهتر میشن.
گاهی زنان متوجه این تغییر نمیشن تا وقتی که یک شکستگی ساده در لگن، مچ دست یا ستون فقرات اتفاق بیافته. اینجاست که پزشک با آزمایش تراکم استخوان (BMD) تشخیص میده که فرد دچار پوکی استخوان شده.
ژنتیک و پوکی استخوان
یکی از دلایلی که بعضی زنان بیشتر از بقیه درگیر پوکی استخوان میشن، زمینهی ژنتیکی آنهاست. اگر مادر یا خواهر یک زن سابقهی شکستگی استخوان در دوران یائسگی داشته باشن، احتمال ابتلای آن زن هم بالاتره.
تحقیقات نشان داده که بعضی ژنها مستقیماً روی میزان جذب کلسیم و تولید استروژن اثر میگذارن. پس اگر در خانوادهات سابقهی پوکی استخوان وجود داره، بهتره از همان اوایل یائسگی مراقب باشی.
سبک زندگی، تغذیه و پوکی استخوان
یکی از نکاتی که خیلی وقتها نادیده گرفته میشه، نقش سبک زندگی در بروز پوکی استخوان است. زنانی که فعالیت بدنی کمی دارن، زیاد سیگار میکشن، الکل مصرف میکنن یا از رژیمهای غذایی کمکلسیم استفاده میکنن، معمولاً سریعتر دچار کاهش تراکم استخوان میشن.
مصرف کم لبنیات، سبزیهای برگ سبز و منابع ویتامین D هم باعث میشه جذب کلسیم در بدن کم بشه. بدون ویتامین D، بدن نمیتونه کلسیم کافی را از غذاها جذب کنه و این یعنی استخوانهای ضعیفتر.
حتی بعضی داروها مثل کورتونها، داروهای ضدافسردگی یا ضدصرع هم میتونن در درازمدت به پوکی استخوان کمک کنن. بنابراین بهتره هر دارویی با نظر پزشک و در دوز مناسب مصرف بشه.
تغییرات بدنی در دوران یائسگی
در دوران یائسگی، علاوهبر کاهش استروژن، میزان کلسیم در خون هم کمتر میشه. کلیهها دیگر مثل قبل نمیتونن کلسیم را نگه دارن و بدن مجبور میشه کلسیم را از استخوانها برداشت کنه. این یعنی استخوانها کمکم تحلیل میرن.
از طرفی، جذب کلسیم در روده هم با افزایش سن کمتر میشه. یعنی حتی اگر خانمها لبنیات هم زیاد مصرف کنن، بدن نمیتونه از آن به اندازهی قبل استفاده کنه. نتیجهاش میشه یک چرخهی منفی که در نهایت به پوکی استخوان ختم میشه.
علائم هشداردهندهی پوکی استخوان
پوکی استخوان معمولاً تا وقتی شکستگی اتفاق نیفتاده، علائم واضحی نداره، اما چند نشانه هست که میتونه هشداردهنده باشه:
- کاهش قد در طول زمان
- درد کمر یا قوس غیرعادی ستون فقرات
- شکستگیهای مکرر حتی با ضربات خفیف
- احساس ضعف عمومی در استخوانها
اگر یکی از این علائم رو داری، بهتره هرچه زودتر آزمایش تراکم استخوان بدی تا در صورت نیاز درمان شروع بشه.
پیشگیری از پوکی استخوان بعد از یائسگی
خبر خوب اینه که پوکی استخوان قابل پیشگیری است. چند تا اقدام ساده میتونه تا حد زیادی جلوی پوکی استخوان را بگیره:
- تغذیهی غنی از کلسیم و ویتامین D:
لبنیات کمچرب، ماهیهای چرب مثل سالمون، زردهی تخممرغ، بادام و سبزیهای برگ سبز بهترین منابع هستن.
- ورزش منظم:
ورزشهایی مثل پیادهروی، دویدن آرام، یوگا و تمرینات مقاومتی باعث تحریک استخوانسازی میشن.
- ترک سیگار و الکل:
هر دو باعث کاهش جذب کلسیم و افت عملکرد استروژن در بدن میشن.
- آفتاب گرفتن روزانه:
نور خورشید به تولید طبیعی ویتامین D کمک میکنه، که برای جذب کلسیم ضروری است.
- چکاپ منظم:
تست تراکم استخوان هر دو تا سه سال یکبار بعد از یائسگی میتونه از پیشرفت بیماری جلوگیری کنه.
درمان پوکی استخوان در زنان یائسه
در صورتی که پوکی استخوان تشخیص داده بشه، درمان معمولاً ترکیبی از دارو، تغذیه و تغییر سبک زندگی است. پزشک ممکنه داروهای حاوی بیسفسفوناتها، کلسیتونین یا هورموندرمانی با استروژن تجویز کنه.
البته هورموندرمانی باید حتماً تحت نظر پزشک انجام بشه، چون ممکنه خطرات خاصی مثل افزایش ریسک سرطان سینه یا لختهی خون داشته باشه.
در کنار دارو، مصرف مکملهای کلسیم و ویتامین D و رعایت تغذیهی متعادل، نقش مهمی در تقویت استخوانها دارن.
حرف آخر
پوکی استخوان بعد از یائسگی یک مسئلهی شایع و قابل پیشگیری است. با کاهش سطح استروژن، تعادل بین ساخت و تجزیهی استخوان به هم میخوره و همین باعث کاهش تراکم استخوان میشه.
اما با رعایت یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، نور آفتاب و چکاپهای دورهای میشه تا حد زیادی از این مشکل جلوگیری کرد.
در واقع، زنان بعد از یائسگی اگر بدونن چه تغذیهای داشته باشن و چه تغییراتی در سبک زندگی خودشون بدهند، میتونن تا سالها استخوانهایی سالم و محکم داشته باشن.
