مراحل زایمان طبیعی (لیبر)
نکات مهم:
- مرحله اول زایمان طبیعی (لیبر): شروع دردهای زایمانی
- مرحله دوم زایمان طبیعی (لیبر): خروج جنین
- مرحله سوم زایمان طبیعی (لیبر): خروج جفت
- مرحله چهارم زایمان طبیعی (لیبر): تثبیت مادر
- علائم شروع زایمان طبیعی
- عوامل موثر بر سرعت و کیفیت زایمان طبیعی
- مزایای زایمان (لیبر) طبیعی
مراحل و روند زایمان (لیبر) طبیعی
لیبر طبیعی یا همان زایمان خودبه‌خودی، فرآیندی است که بدن مادر به‌طور طبیعی برای بیرون آوردن جنین و تولد نوزاد آماده می‌شه. زایمان طبیعی چند مرحله داره و هر مرحله ویژگی‌ها، نشانه‌ها و مراقبت‌های خاص خودش رو می‌طلبه. شناخت دقیق این مراحل نه‌تنها به مادر آرامش خاطر می‌ده، بلکه به تیم پزشکی هم کمک می‌کنه روند زایمان رو بهتر مدیریت کنن.
مرحله اول زایمان طبیعی (لیبر): شروع دردهای زایمانی
مرحله اول، طولانی‌ترین بخش لیبر طبیعی حساب می‌شه. در این مرحله، انقباضات رحمی شروع می‌شن و به‌مرور شدت و نظم بیشتری پیدا می‌کنن. گردن رحم (سرویکس) هم به‌تدریج باز و نازک می‌شه تا مسیر خروج جنین آماده بشه.
- فاز نهفته: انقباض‌ها نامنظم هستن، دهانه رحم کم‌کم باز می‌شه (حدود ۴ تا ۶ سانتی‌متر)، این فاز ممکنه ساعت‌ها طول بکشه.
- فاز فعال: انقباض‌ها شدیدتر و منظم‌تر می‌شن. باز شدن دهانه رحم سریع‌تر پیش می‌ره.
- فاز انتقالی: سخت‌ترین بخش مرحله اول محسوب می‌شه ودهانه رحم تا ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شه و مادر معمولاً دردهای شدیدتر و پی‌درپی تجربه می‌کنه.
تحقیقات نشان داده که آزاد شدن هورمون اکسی‌توسین و پروستاگلاندین‌ها، عامل اصلی شروع و ادامه انقباضات است.
مرحله دوم زایمان طبیعی (لیبر): خروج جنین
وقتی دهانه رحم کاملاً باز شد (۱۰ سانتی‌متر)، مرحله دوم شروع می‌شه. در این مرحله، مادر می‌تونه همراه با انقباض‌ها فشار بیاره تا جنین به سمت پایین حرکت کنه.
- مدت این مرحله متفاوت است: برای مادرانی که اولین زایمانشون باشه، ممکنه ۱ تا ۲ ساعت طول بکشه، ولی برای مادران چندزا کوتاه‌تره.
- جنین از کانال زایمان عبور می‌کنه و در نهایت سرش نمایان می‌شه.
- وقتی سر نوزاد بیرون بیاد، معمولاً بقیه بدن سریع‌تر خارج می‌شه.
جهت قرارگیری جنین (به‌ویژه وضعیت سر) نقش مهمی در راحت یا سخت بودن این مرحله داره. اگر سر در موقعیت درستی باشه، زایمان طبیعی ساده‌تر پیش می‌ره.
مرحله سوم زایمان طبیعی (لیبر): خروج جفت
خیلی‌ها فکر می‌کنن با تولد نوزاد همه‌چیز تموم می‌شه، اما مرحله سوم تازه شروع می‌شه. در این بخش، جفت و پرده‌های جنینی باید از رحم جدا و خارج بشن.
- معمولاً ۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشه.
- انقباضات رحم ادامه دارن تا جفت به‌طور کامل جدا بشه البته نه به شدت دردهای مرحله اول.
- پزشک یا ماما با ماساژ رحم یا تزریق اکسی‌توسین کمک می‌کنن تا این مرحله سریع‌تر و ایمن‌تر انجام بشه.
باقی‌مانده جفت داخل رحم می‌تونه باعث خونریزی شدید یا عفونت بشه؛ برای همین بررسی کامل بعد از خروج جفت خیلی مهمه.
مرحله چهارم زایمان طبیعی (لیبر): تثبیت مادر
خیلی از منابع علمی مرحله چهارم رو هم جزو مراحل لیبر طبیعی حساب می‌کنن. این مرحله به‌نوعی دوره‌ی ریکاوری اولیه مادر محسوب می‌شه.
- حدود ۱ تا ۲ ساعت بعد از زایمان طول می‌کشه.
- تیم پزشکی علائم حیاتی مادر (فشار خون، نبض، خونریزی) رو کنترل می‌کنن.
- رحم باید سفت و منقبض باشه تا جلوی خونریزی گرفته بشه.
مراقبت دقیق در این مرحله احتمال بروز خونریزی پس از زایمان رو به‌شدت کاهش می‌ده.
علائم شروع زایمان طبیعی
خیلی از مادرها می‌پرسن از کجا باید بفهمند که زایمان و دردهای حقیقی زایمانی شروع شده؟ حقیقت اینه که دردهای واقعی زایمان با دردهای کاذب که ممکنه در بارداری احساس بشوند تفاوت دارند. علائم شروع زایمان شامل موارد زیر می‌شه:
- انقباض‌های منظم و قوی که فاصله‌شون کم‌کم کمتر می‌شه.
- پارگی کیسه آب یا همان خروج مایع آمنیوتیک.
- مشاهده ترشحات خونی یا به‌اصطلاح "نمایش خونی".
- درد کمر یا لگن که با تغییر حالت بدن بهتر نمی‌شه.
عوامل موثر بر سرعت و کیفیت زایمان طبیعی
- سن مادر: زایمان در سنین خیلی پایین یا بالا معمولاً طولانی‌تره.
- وضعیت جنین: اگر جنین در موقعیت بریچ (نشسته) یا عرضی باشه، احتمال سزارین بیشتره.
- سابقه زایمان قبلی: مادرانی که قبلاً زایمان طبیعی داشتن، سریع‌تر وارد مرحله دوم می‌شن مخصوصا اگر فاصله دو زایمان کم باشه.
- استرس و اضطراب: هورمون آدرنالین می‌تونه جلوی اثر اکسی‌توسین رو بگیره و روند زایمان رو کند کنه.
مزایای زایمان (لیبر) طبیعی
- ریکاوری سریع‌تر نسبت به سزارین.
- کاهش خطر عفونت‌های بعد از زایمان.
- افزایش ترشح هورمون اکسی‌توسین که به ایجاد پیوند عاطفی مادر و نوزاد کمک می‌کنه.
- تحریک سیستم ایمنی نوزاد به‌خاطر تماس با فلور میکروبی کانال زایمان.
حرف آخر
شناخت مراحل لیبر طبیعی کمک می‌کنه مادر با آمادگی بیشتری وارد فرآیند زایمان بشه. این مراحل شامل شروع دردها و باز شدن دهانه رحم، خروج جنین، خروج جفت و نهایتاً تثبیت وضعیت مادر هستن. هر مرحله اهمیت علمی و پزشکی خاص خودش رو داره و بی‌توجهی به جزئیات می‌تونه خطراتی به همراه داشته باشه. بنابراین، همراهی تیم پزشکی و آگاهی مادر کلید یک زایمان ایمن و موفق محسوب می‌شه.
