بررسی سلامت نوزاد
نکات مهم:
- اهمیت بررسی سلامت نوزاد
- معاینه اولیه نوزاد در بیمارستان
- بررسی بینایی و شنوایی نوزاد بعد از تولد
- آزمایش های غربالگری نوزادان بعد از تولد
- بررسی سیستم عصبی نوزاد بعد از تولد
- بررسی دستگاه گوارش و تغذیه نوزاد بعد از تولد
- بررسی دستگاه ادراری و تناسلی نوزاد بعد از تولد
- واکسیناسیون اولیه نوزاد بعد از تولد
- نکات مهم برای والدین بعد از تولد نوزاد
ارزیابی سلامت نوزاد بعد از تولد
بررسی سلامت نوزاد یکی از مهمترین مراحل بعد از تولد هست که باید با دقت و طبق پروتکل‌های پزشکی انجام بشه. این بررسی‌ها باعث می‌شن مشکلات احتمالی در همان روزهای اول شناسایی بشه و درمان به‌موقع صورت بگیره. در ادامه، مرحله به مرحله بررسی‌های لازم رو توضیح می‌دیم.
اهمیت بررسی سلامت نوزاد
دوره نوزادی یا Neonatal period به بازه زمانی از لحظه تولد تا پایان ۲۸ روز اول زندگی گفته می‌شه. این بازه یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی انسان محسوب می‌شه، چون تغییرات فیزیولوژیک بزرگ اتفاق می‌افته. ۴۷٪ از تمام مرگ‌ومیرهای زیر ۵ سال مربوط به همین دوران می‌شه.
بعد از تولد، بدن نوزاد وارد دنیای جدیدی می‌شه و باید خودش رو با شرایط جدید منطبق کنه. در این دوران، حتی تغییرات کوچک می‌تونن نشانه‌ی یک مشکل جدی باشن.
بررسی سلامت نوزاد کمک می‌کنه که مواردی مثل مشکلات تنفسی، قلبی، عفونی یا ناهنجاری‌های مادرزادی زودتر شناسایی بشه.
معاینه اولیه نوزاد در بیمارستان
معاینه اولیه معمولاً در همان چند دقیقه یا ساعت اول بعد از تولد انجام می‌شه و شامل موارد زیره:
- ارزیابی نمره آپگار (APGAR): این تست بین یک تا پنج دقیقه بعد از تولد انجام می‌شه و وضعیت تنفس، ضربان قلب، رنگ پوست، وضعیت عضلانی و واکنش به تحریک در نوزاد رو می‌سنجه.
- اندازه‌گیری قد، وزن و دور سر: این اندازه‌ها با نمودارهای رشد مقایسه می‌شن تا ببینیم نوزاد در محدوده طبیعی هست یا نه.
- معاینه تنفس و قلب: پزشک با گوشی پزشکی صداهای قلب و ریه رو بررسی می‌کنه.
- بررسی پوست: وجود کبودی، زردی یا لکه‌های غیرعادی می‌تونه نشانه مشکل باشه.
بررسی بینایی و شنوایی نوزاد بعد از تولد
مشکلات بینایی و شنوایی اگر زود شناسایی نشن، ممکنه روی رشد مغزی و مهارت‌های ارتباطی نوزاد تاثیر بذارن.
- تست شنوایی نوزاد: معمولاً با دستگاه OAE یا ABR در بیمارستان انجام می‌شه.
- بررسی چشم‌های نوزاد: پزشک شفافیت قرنیه، واکنش مردمک به نور و حرکات غیرعادی چشم رو بررسی می‌کنه.
آزمایش های غربالگری نوزادان بعد از تولد
در ایران، چند آزمایش غربالگری برای تشخیص بیماری‌های متابولیک، ژنتیکی و هورمونی در روزهای اول انجام می‌شه، مثل:
- کم‌کاری مادرزادی تیروئید
- فنیل‌کتونوریا (PKU)
- فاویسم
- بیماری‌های متابولیک نادر
این آزمایش‌ها معمولاً با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پا انجام می‌شن. برنامه ملی غربالگری کم‌کاری تیروئید از سال ۲۰۰۵ در ایران اجرا شده و بیش از ۹۷٪ از نوزادان را پوشش می‌ده. در این برنامه از شروع به غربالگری تا امروز حدود ۱۵ میلیون نوزاد بررسی شده و حدود ۴۵٬۰۰۰ مورد مثبت تشخیص داده شده. کم‌کاری تیروئید اگر به موقع شناسایی نشه ممکنه به رشد مغزی نوزاد آسیب جدی بزنه.
بررسی سیستم عصبی نوزاد بعد از تولد
سیستم عصبی نوزاد باید از همان ابتدا درست کار کنه. پزشک موارد زیر رو بررسی می‌کنه:
- رفلکس‌های نوزادی مثل رفلکس مکیدن، گریپ (گرفتن انگشت) و مورو (رفلکس ترس)
- وضعیت عضلانی (سفتی یا شلی غیرعادی می‌تونه نشانه وجود مشکل باشه.)
- واکنش به صدا و نور
بررسی دستگاه گوارش و تغذیه نوزاد بعد از تولد
نوزاد باید بتونه شیر بخوره و دستگاه گوارش نوزاد به‌درستی کار کنه. پزشک یا ماما این موارد رو بررسی می‌کنه:
- توانایی مکیدن و بلعیدن
- دفع اولین مدفوع (مکونیوم) در ۲۴ ساعت اول
- نبود استفراغ شدید یا نفخ غیرعادی
بررسی دستگاه ادراری و تناسلی نوزاد بعد از تولد
ادرار کردن نوزاد در ۲۴ ساعت اول نشانه‌ی عملکرد درست کلیه‌هاست، همچنین در بررسی سیستم ادراری تناسلی:
- در پسران، نزول بیضه‌ها به کیسه بیضه بررسی می‌شه.
- در دختران، شکل و اندازه اندام تناسلی و ترشحات طبیعی بعد از تولد چک می‌شه. (گاهی ترشحات خونی در نوزادان دختر به دنبال قطع ارتباط هورمونی با مادر دیده می‌شه.)
واکسیناسیون اولیه نوزاد بعد از تولد
یکی از مراحل مهم بررسی سلامت نوزاد و انجام اقدامات لازم شروع واکسیناسیون نوزاد هست. معمولاً واکسن هپاتیت B و BCG (ضد سل) در همان روزهای اول تزریق می‌شه. قطره خوراکی فلج اطفال هم به نوزاد داده می‌شه.
پایش رشد و سلامت نوزاد بعد از ترخیص
حتی بعد از ترخیص از بیمارستان، باید برای ارزیابی نوزاد و ویزیت‌های دوره‌ای مراجعه کرد، در این ویزیت‌ها:
- قد، وزن و دور سر نوزاد دوباره اندازه‌گیری می‌شه.
- مهارت‌های حرکتی و واکنش‌ها و تکامل نوزاد بررسی می‌شن.
- تغذیه و خواب نوزاد ارزیابی می‌شه.
نکات مهم برای والدین بعد از تولد نوزاد
در ادامه این چند نکته می‌تونه به بررسی سلامت نوزاد و انجام اقدامات لازم به‌موقع توسط والدین پس از تولد کمک کنه:
- هر تغییری در رنگ پوست، تنفس یا رفتار نوزاد رو جدی بگیرین.
- دمای بدن نوزاد رو مرتب چک کنین.
- اگر نوزاد بی‌حال شد یا به سختی نفس کشید، سریع به اورژانس مراجعه کنین.
- تغذیه با شیر مادر بهترین انتخابه، اما اگر مشکلی بود با پزشک یا مشاور شیردهی مشورت کنین.
حرف آخر
بررسی سلامت نوزاد یک فرآیند چندمرحله‌ای و بسیار مهمه که از لحظه تولد شروع می‌شه و تا ماه‌های اول زندگی ادامه داره. این بررسی‌ها نه‌تنها جان نوزاد رو حفظ می‌کنه، بلکه کیفیت رشد و زندگی آینده‌اش رو هم تضمین می‌کنه، پس این مراحل رو جدی بگیرین.
