انواع سونوگرافی جنین در بارداری
نکات مهم:
- آشنایی با انواع سونوگرافی در بارداری و ضرورت انجام آن
- سونوگرافی شکمی و ترانس واژینال در بارداری
- سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound) در بارداری
- سونوگرافی سطح دوم یا آنومالی اسکن (Anomaly Scan) در بارداری
- سونوگرافی رشد جنین (Growth Scan) در بارداری
- سونوگرافی NT یا شفافیت گردنی (Nuchal Translucency) در بارداری
- در دوران بارداری چند بار سونوگرافی انجام میشه؟
- آیا انجام سونوگرافی در بارداری ضرر داره؟
آشنایی با سونوگرافی های دوران بارداری
سونوگرافی جنین در بارداری یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی برای بررسی سلامت و روند رشد جنین به حساب میاد. در طول دوران بارداری، انواع مختلفی از سونوگرافی استفاده می‌شن که کاربردها، مزایا و زمان‌بندی خاص خودشون رو دارن. در این مقاله درباره‌ی انواع سونوگرافی بارداری، نحوه انجام آن‌ها و نکات مهم مرتبط باهاشون صحبت می‌کنیم.
سونوگرافی چیه و چرا در بارداری انجام میشه؟
سونوگرافی یا اولتراسونوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی هست که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویری از داخل بدن ایجاد می‌کنه. در طول بارداری، سونوگرافی جنین به عنوان ابزاری ایمن، دقیق و غیرتهاجمی برای ارزیابی سلامت جنین، رشد اندام‌ها و بررسی ناهنجاری‌های ساختاری کاربرد داره.
آمارها نشان داده که بیش از ۹۸٪ زنان باردار حداقل یک بار سونوگرافی انجام می‌دن و حدود ۶۰٪ آن‌ها بیش از سه بار تحت سونوگرافی قرار می‌گیرن.
سونوگرافی شکمی و ترانس واژینال در دوران بارداری
سونوگرافی در دوران بارداری بسته به روش انجام آن به دو دسته ترانس واژینال و شکمی تقسیم میشه. سونوگرافی ترانس واژینال معمولاً در اوایل بارداری انجام میشه، به‌خصوص زمانی که سن بارداری زیر ۸ هفته باشه چراکه دقت سونوگرافی واژینال می‌تونه از سونوگرافی معمول (شکمی) بیشتر باشه. در این روش، پروب دستگاه داخل واژن قرار می‌گیره تا تصویر دقیق‌تری از رحم و جنین به‌دست بیاد.
سونوگرافی شکمی رایج‌ترین نوع سونوگرافی در بارداری محسوب میشه و با قرار دادن پروب روی شکم مادر، پزشک می‌تونه وضعیت جنین رو بررسی کنه. این سونوگرافی معمولاً از هفته ۸ به بعد انجام میشه.
سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound) در بارداری این نوع سونوگرافی به درخواست پزشک فقط برای مادران با شرایط خاص تجویز میشه و همه‌ی مادران نیازی به انجام آن ندارن. سونوگرافی داپلر جریان خون در عروق بند ناف، مغز و قلب جنین رو بررسی می‌کنه. این سونوگرافی معمولاً برای تشخیص ناهنجاری‌های جریان خون در بارداری‌های پرخطر مثل پره‌اکلامپسی یا دیابت بارداری کاربرد داره. این نوع سونوگرافی معمولاً در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری انجام می‌گیره.
کاربردها:
- بررسی وضعیت اکسیژن‌رسانی به جنین
- تشخیص مشکلات احتمالی رشد
- کنترل فشار خون جنینی
در جنین‌هایی با محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، داپلر بند ناف می‌تونه با دقت بیش از ۹۰٪ کاهش جریان خون رو تشخیص بده.
سونوگرافی آنومالی اسکن (Anomaly Scan) در بارداری این نوع سونوگرافی بارداری معمولاً بین هفته ۱۸ تا ۲۲ انجام میشه. هدف اصلی‌اش بررسی دقیق اندام‌ها و ساختارهای بدن جنین بوده تا ناهنجاری‌های احتمالی شناسایی بشن.
کاربردها:
- بررسی دقیق اندام‌های جنین مثل مغز، قلب، ستون فقرات و کلیه‌های جنین
- تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی
- بررسی محل جفت و حجم مایع آمنیوتیک
به گفته‌ی سازمان CDC، در حدود ۳٪ از نوزادان، نوعی ناهنجاری مادرزادی وجود داره که ۷۰٪ از آن‌ها با سونوگرافی آنومالی قابل شناسایی هستن.
سونوگرافی رشد جنین (Growth Scan)
اگر پزشک بخواد مطمئن بشه جنین به‌خوبی داره رشد می‌کنه و وزن گرفته یا نه، سونوگرافی رشد انجام میشه. این بررسی معمولاً در سه‌ماهه سوم بارداری صورت می‌گیره.
کاربردها:
- اندازه‌گیری قد و وزن جنین
- بررسی حرکات و سطح فعالیت جنین
- کنترل وضعیت جفت و جریان خون بند ناف
سونوگرافی NT یا شفافیت گردنی (Nuchal Translucency)
بین هفته ۱۱ تا ۱۴، این سونوگرافی که به غربالگری اول هم معروفه انجام میشه تا ضخامت مایع پشت گردن جنین بررسی بشه. افزایش ضخامت ممکنه نشانه‌ای از مشکلات ژنتیکی مثل سندروم داون باشه.
کاربردها:
- غربالگری سندروم داون و سایر ناهنجاری‌های کروموزومی
- بررسی استخوان بینی
- اندازه‌گیری CRL (طول فرق سر تا نشیمن‌گاه)
در هفته ۱۱ تا ۱۴، سونوگرافی NT همراه با آزمایش خون برای بررسی خطر سندروم داون، تریزومی ۱۳ و ۱۸ انجام میشه. وقتی NT بیش از ۳.۵ میلی‌متر باشه، خطر سندروم داون تا ۱۰ برابر افزایش پیدا می‌کنه.
دقت ترکیبی این سونوگرافی با آزمایش خون برای غربالگری سندروم داون حدود ۸۵٪ تا ۹۰٪ عنوان شده. در صورت پرخطر بودن نتیجه این غربالگری تست‌های تشخیصی بعدی توصیه میشه.
سونوگرافی سه‌بعدی و چهار بعدی (4D-3D Ultrasound)
این نوع سونوگرافی هم به درخواست پزشک فقط برای مادران با شرایط خاص تجویز میشه و همه‌ی مادران نیازی به انجام آن ندارن. در این روش، تصاویر سه‌بعدی از جنین تولید می‌شن که جزئیات دقیق‌تری نسبت به سونوگرافی‌های معمولی نشان می‌دن. تصاویر 3D معمولاً برای مشاهده ویژگی‌های ظاهری جنین استفاده می‌شن.
کاربردها:
- بررسی ناهنجاری‌های صورت، مثل شکاف لب یا کام
- مشاهده دقیق دست‌ها و پاهای جنین
- تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری
سونوگرافی چهاربعدی در واقع همان سونوگرافی سه‌بعدی هست با این تفاوت که تصاویر به‌صورت زنده و در زمان واقعی (Real Time) نشان داده می‌شن. یعنی می‌تونید حرکات جنین مثل خمیازه، لبخند یا مکیدن انگشت رو هم ببینید!
کاربردها:
- مشاهده حرکات طبیعی جنین
- بررسی دقیق حرکات اندام و چهره
- ایجاد ارتباط احساسی بیشتر بین مادر و جنین
در دوران بارداری چند بار سونوگرافی انجام میشه؟
تعداد دفعات انجام سونوگرافی در بارداری به شرایط مادر و جنین بستگی داره، ولی به‌طور معمول سه سونوگرافی اصلی برای همه مادرها توصیه می‌شن:
- سونوگرافی تشخیصی اولیه (هفته ۶ تا ۹)
- سونوگرافی آنومالی اسکن (هفته ۱۸ تا ۲۲)
- سونوگرافی رشد (بین هفته ۳۰ تا ۳۴)
در بارداری‌های پرخطر ممکنه تعداد دفعات سونوگرافی بیشتر بشه.
آیا انجام سونوگرافی در بارداری ضرر داره؟
تحقیقات علمی نشان دادن که سونوگرافی بارداری، اگر به‌صورت استاندارد و توسط افراد مجرب انجام بشه، بی‌خطره. تا الان هیچ مدرک علمی معتبری وجود نداره که نشان بده این روش به جنین آسیبی می‌رسونه.
حرف آخر
آشنایی با انواع سونوگرافی جنین در بارداری به مادر کمک می‌کنه بدون نگرانی روند بررسی سلامت جنین رو دنبال کنه و با دانستن کاربرد هر نوع سونوگرافی، می‌تونه بهتر متوجه بشه که پزشک چرا یک نوع خاص رو تجویز کرده.
در نهایت، سونوگرافی بارداری نه‌تنها یک ابزار مهم برای پایش رشد جنین هست، بلکه برای آرامش خاطر مادر هم نقش کلیدی داره. پس بهتره با دید باز و اطلاعات علمی کافی بهش نگاه کنیم.
