پیشگیری و درمان هپاتیت
راهکارهای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت
قراره چی بدونیم؟
- هپاتیت ویروسی چیست؟
- انوع هپاتیت
- علائم و دلایل ابتلا به هپاتیت ویروسی
- مراحل هپاتیت ویروسی حاد
- مراحل هپاتیت ویروسی مزمن
- دلایل ابتلا به هپاتیت ویروسی
- درمان هپاتیت ویروسی چطوره؟
- آینده بیماری
هپاتیت ویروسی چیست؟
هپاتیت ویروسی نوعی عفونت ویروسیه که میلیون‌ها نفر رو در سراسر دنیا درگیر می‌کنه. این بیماری باعث التهاب در کبد می‌شه. هپاتیت ویروسی ممکنه حاد (کوتاه‌مدت) باشه و علائمی ایجاد کنه که از چند هفته تا چند ماه ادامه دارن. اما بعضی انواع اون مزمن (طولانی‌مدت) هستن و به این راحتی‌ها از بین نمی‌رن.
این بیماری زمانی ایجاد می‌شه که بدن در معرض ویروس‌های هپاتیت قرار بگیره. این ویروس‌ها با هم تفاوت‌هایی دارن، ولی بعضی علائم مشترک هم دارن. خیلی وقت‌ها هپاتیت ویروسی در ابتدا هیچ علامتی نداره، یعنی ممکنه بدون اینکه بدونی بیمار شدی، ناقل باشی و بیماری رو به بقیه منتقل کنی.
مهم‌ترین راه انتقال این ویروس‌ها، تماس با خون آلوده یا مایعات بدن فرد مبتلاست. اگه درمان نشه، ممکنه باعث بیماری‌های جدی و تهدیدکننده‌ی زندگی در کبد بشه. برای بعضی از انواع هپاتیت، واکسن‌های مؤثر وجود دارن که می‌تونن از ابتلا جلوگیری کنن.
انواع هپاتیت
در حال حاضر، پنج نوع شناخته‌شده از هپاتیت ویروسی وجود داره که شایع‌ترین‌هاشون عبارت‌اند از:
هپاتیت A
این نوع از هپاتیت به‌وسیله‌ی ویروس HAV ایجاد می‌شه. معمولاً از طریق خوردن غذا یا نوشیدن آب آلوده به ویروس منتقل می‌شه.
هپاتیت B
هپاتیت B شایع‌ترین نوع عفونت کبدی در جهانه. ویروس HBV معمولاً باعث بیماری کوتاه‌مدت می‌شه، ولی در بعضی افراد می‌تونه مزمن بشه و سال‌ها در بدن باقی بمونه.
هپاتیت C
این ویروس اغلب از طریق استفاده‌ی مشترک از سوزن و سرنگ بین افراد منتقل می‌شه. هپاتیت C بیشتر از سایر انواع، احتمال مزمن شدن داره.
هپاتیت D
این نوع فقط در افرادی دیده می‌شه که قبلاً به هپاتیت B مبتلا شدن. چون ویروس HDV برای رشد و انتشارش نیاز به وجود ویروس HBV داره.
هپاتیت E
ویروس HEV معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌ره. ولی در دوران بارداری ممکنه خطرناک باشه و منجر به عوارض بارداری یا حتی نارسایی کبدی بشه، بنابراین در این شرایط نیاز به درمان و پیگیری جدی داره.
علائم و دلایل ابتلا به هپاتیت ویروسی
علائم هپاتیت ویروسی
علائم انواع مختلف هپاتیت ویروسی معمولاً مشابه هستن و می‌تونن شامل موارد زیر باشن:
- درد و خشکی مفاصل
- تیره شدن رنگ ادرار
- خستگی و بی‌حالی
- حالت تهوع و دل‌به‌هم‌خوردگی
- تب
- کاهش اشتها
- روشن شدن بیش از حد رنگ مدفوع (رنگ خاکستری یا کاهی)
- زرد شدن پوست یا سفیدی چشم‌ها (یرقان)
- درد در ناحیه شکم
این علائم معمولاً به مرور زمان و با پیشرفت بیماری ظاهر می‌شن. پزشک‌ها برای تشخیص مرحله‌ی بیماری، به علائم و وضعیت عمومی بدن توجه می‌کنن
مراحل هپاتیت ویروسی حاد (کوتاه‌مدت)
همه انواع هپاتیت می‌تونن به‌صورت حاد ظاهر بشن، یعنی علائم برای مدت کوتاهی وجود دارن و بعد از چند هفته یا ماه از بین می‌رن. این نوع هپاتیت معمولاً ۴ مرحله داره:
۱. مرحله نهفته (نهفتگی یا کمون)
در این مرحله ویروس وارد بدن شده، ولی هیچ علامتی نداری. با این حال، همچنان می‌تونی ویروس رو به دیگران منتقل کنی. این دوره ممکنه از ۲ هفته تا ۳ ماه طول بکشه، بسته به نوع ویروس.
۲. مرحله اولیه (پیش‌نشانه‌ای)
اینجا ممکنه علائم عمومی مثل خستگی، بی‌اشتهایی، تهوع و گاهی استفراغ داشته باشی. این مرحله معمولا بین ۳ تا ۱۰ روز طول می‌کشه.
۳. مرحله یرقانی (زردی)
در این مرحله ممکنه متوجه بشی ادرارت تیره‌تر از همیشه شده یا پوست و چشمات زرد شدن. این علائم مربوط به زردی یا یرقان هستن و معمولاً بین ۱ تا ۲ هفته ادامه دارن.
۴. مرحله بهبودی
تو این مرحله، بدن کم‌کم ویروس رو کنترل می‌کنه و علائم زردی و ناراحتی‌های گوارشی بهتر می‌شن. مرحله بهبودی ممکنه بین ۲ تا ۴ هفته طول بکشه.
مراحل هپاتیت ویروسی مزمن (طولانی‌مدت)
در بعضی افراد، به‌خصوص در هپاتیت‌های B، C و D، بیماری وارد مرحله مزمن می‌شه و نیاز به بررسی و درمان طولانی‌مدت داره:
هپاتیت B
چهار مرحله داره که براساس واکنش سیستم ایمنی بدن به ویروس تعیین می‌شن.
هپاتیت C
پنج مرحله داره و معمولاً با ایجاد زخم و بافت فیبروزی (اسکار) در کبد همراهه.
هپاتیت D
این نوع از هپاتیت فقط در افرادی اتفاق می‌افته که هم‌زمان به هپاتیت B هم مبتلا هستن. ویروس D برای رشدش به ویروس B نیاز داره و بیماری در سه مرحله (براساس فعالیت ویروس) پیشرفت می‌کنه.
دلایل ابتلا به هپاتیت ویروسی
علت اصلی هپاتیت ویروسی، تماس بدن با ویروس‌هایی هست که این بیماری رو ایجاد می‌کنن. این تماس معمولاً از طریق خون یا مایعات بدن فرد آلوده انجام می‌شه.
در ادامه علت‌های شایع برای هر نوع هپاتیت رو می‌بینی:
هپاتیت A
شایع‌ترین علتش مسمومیت غذاییه. وقتی غذا یا آب آلوده به ذرات مدفوع حاوی ویروس بخوری، ممکنه مبتلا بشی. انتقال از طریق تماس جنسی یا سوزن مشترک هم ممکنه.
هپاتیت B
از راه رابطه جنسی محافظت‌نشده، استفاده‌ی مشترک از سوزن یا سرنگ، و در زمان زایمان از مادر به نوزاد منتقل می‌شه.
هپاتیت C
شایع‌ترین راه انتقالش (خصوصاً در آمریکا) استفاده‌ی مشترک از سرنگ و وسایل تزریق مواد مخدره. همچنین ممکنه از طریق تاتو یا پیرسینگ با وسایل غیراستریل هم منتقل بشه.
هپاتیت D
فقط در صورتی می‌تونه وارد بدن بشه که قبلاً به هپاتیت B مبتلا شده باشی یا هم‌زمان با اون در تماس باشی. از راه رابطه جنسی محافظت‌نشده یا استفاده از سوزن آلوده منتقل می‌شه.
هپاتیت E
این نوع واگیردار نیست، ولی می‌تونه از طریق نوشیدن آب آلوده به ویروس، خوردن گوشت نپخته یا تولد از مادر مبتلا منتقل بشه. در دوران بارداری ممکنه خطرناک‌تر بشه.
مدیریت و درمان
درمان هپاتیت ویروسی چطوره؟
نوع درمان بستگی داره به اینکه به کدوم نوع ویروس مبتلا شدی و علائمت چیه. برای بعضی از انواع هپاتیت، داروهایی وجود داره که می‌تونه علائم رو کنترل کنه. مثلاً اگه هپاتیت B یا C داشته باشی، دکتر ممکنه داروی ضدویروسی برات تجویز کنه.
بعضی از درمان‌ها فقط برای بهتر شدن حال عمومیت هستن، مثل:
- سرم تراپی (تزریق مایعات از طریق رگ)
- تغذیه از راه سرم
- داروی مسکن برای درد
نکته مهم اینه که فقط برای هپاتیت C درمان قطعی وجود داره و می‌شه کامل از شرش خلاص شد.
دوران بهبودی
هپاتیت ویروسی ممکنه فقط یه بیماری کوتاه‌مدت باشه و خیلی زود خوب شی. اما گاهی ممکنه ماه‌ها طول بکشه تا کبدت دوباره خودش رو ترمیم کنه. بعضی از انواع مزمن هپاتیت هم اصلاً از بین نمی‌رن و باید تا همیشه باهاشون زندگی کرد. بهتره در این مورد حتماً با پزشکت مشورت کنی تا بدونی شرایط خودت چطوریه.
کی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگه:
- مطمئنی با یه نفر که هپاتیت ویروسی داره در تماس نزدیک بودی،
- یا یه سری علائم مشکوک به هپاتیت داری،
باید هرچه زودتر بری پیش دکتر.
آینده بیماری
اگه هپاتیت ویروسی داشته باشم، چه انتظاری باید داشته باشم؟
این بستگی به شرایط خاص خودت داره. مثلاً بدن خیلی‌ها می‌تونه خودش بدون دارو از پسِ هپاتیت A یا E بربیاد. هپاتیت C رو هم می‌تونن با دارو درمان کنن. اما هپاتیت B و D معمولاً مزمن هستن و ممکنه نیاز به داروی طولانی‌مدت داشته باشی تا بیماری کنترل بشه و بدتر نشه.
چیکار کنم بهتر شم؟
چند تا کار هست که می‌تونه به روند بهبودی کمک کنه:
- از نوشیدنی‌های الکلی کاملاً دوری کن چون بار زیادی به کبد وارد می‌کنن.
- غذاهای سالم بخور تا مواد مغذی لازم به بدنت و کبدت برسه.
- تا می‌تونی استراحت کن تا بدنت انرژی کافی برای مبارزه با ویروس یا کنار اومدن با اون داشته باشه.
پیشگیری
می‌شه از هپاتیت ویروسی پیشگیری کرد؟
بله، برای هپاتیت A و B واکسن وجود داره. ولی برای بعضی از انواع دیگه هنوز واکسن نداریم. با این حال، می‌تونی خطر ابتلا رو با رعایت این نکات پایین بیاری:
- رابطه جنسی محافظت‌شده داشته باشی
- از سوزن مشترک برای تزریق دارو یا مواد استفاده نکنی
- بهداشت فردی رو رعایت کنی، مثل شستن دست‌ها با آب و صابون
