آمار مرگ و میر مادران و کودکان در کشورهای مختلف
قراره چی بدونیم:
- وضعیت مرگ‌ومیر مادران و کودکان در دنیا
- چه راهکارهایی برای کاهش این آمار وجود داره؟
- دلایل اصلی مرگ‌ومیر مادران و کودکان چیه؟
- چرا بعضی کشورها آمار خیلی پایین‌تری دارن؟
آمار مرگ و میر مادران و کودکان در کشورهای مختف
مرگ و میر مادران و کودکان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت یک جامعه‌ست که متأسفانه هنوز هم در بسیاری از کشورها بالاست. شاید فکر کنیم این مشکلات فقط مربوط به گذشته یا مخصوص کشورهایی باشه که امکانات پزشکی ندارن، اما واقعیت اینه که هنوز در بسیاری از مناطق دنیا، آمار مرگ و میر مادران و کودکان خیلی بالا و نگران‌کننده‌ست.
این موضوع نه تنها باعث از دست دادن جان انسان‌ها می‌شه، بلکه روی خانواده‌ها و جامعه هم تاثیرات عمیقی می‌ذاره. وقتی یک مادر یا کودک فوت می‌کنه، خانواده‌اش دچار غم و مشکلات مالی و روانی می‌شه که گاهی تا سال‌ها ادامه داره. به همین دلیل کاهش این آمار یکی از اهداف اصلی سازمان‌های بهداشتی و کشورهای دنیا محسوب می‌شه.
مرگ و میر مادران و کودکان
وقتی می‌گیم «مرگ و میر مادران» یعنی زن‌هایی که در طول بارداری، حین زایمان یا در چند هفته اول بعد از زایمان به دلیل مشکلات پزشکی فوت می‌کنن. همچنین، «مرگ و میر کودکان» به مرگ کودکانی گفته می‌شه که قبل از رسیدن به سن پنج سالگی می‌میرن.
این دو شاخص، میزان سلامت یک جامعه رو نشان می‌ده چون به کیفیت خدمات پزشکی، تغذیه، بهداشت، آموزش و شرایط اقتصادی وابسته‌ان.
چرا در بعضی از کشورها آمار فوت مادران و کودکان بالاست؟
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، هر سال تقریباً ۸۰۰ زن در سراسر دنیا به خاطر مشکلات مربوط به بارداری و زایمان جانشون رو از دست می‌دن. همچنین، حدود ۵ میلیون کودک زیر پنج سال هر سال فوت می‌کنن. این اعداد به نظر زیاد می‌آد، اما بیشتر این مرگ‌ها در کشورهای کم‌درآمد و با امکانات محدود پزشکی اتفاق می‌افته.
کشورهایی مثل نیجریه، افغانستان و چاد آمار مرگ و میر مادران بالاتری دارن. دلیل اصلی این موضوع کمبود امکانات پزشکی، نبود پزشک متخصص زنان و زایمان، فاصله زیاد از مراکز درمانی، فقر و آموزش کم مردم درباره مراقبت‌های دوران بارداریه.
در مقابل، کشورهای پیشرفته مثل ژاپن، سوئد، کانادا و کشورهای اروپایی معمولاً آمار مرگ و میر مادران و کودکان بسیار پایینه. این کشورها امکانات پزشکی پیشرفته، مراقبت‌های پیش از بارداری و زایمان، برنامه‌های واکسیناسیون قوی و آموزش بهداشت عمومی دارن.
چه عواملی باعث تفاوت در میزان مرگ مادران و کودکان در کشورها می‌شه؟
یکی از عوامل مهم، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی مناسب و به موقعه. مثلاً وقتی مادر باردار به موقع به پزشک مراجعه می‌کنه، مشکلات احتمالی مثل فشار خون بالا، دیابت بارداری، یا مشکلات جنین به موقع تشخیص داده می‌شه و درمان مناسب انجام می‌شه.
همچنین، تغذیه مادر در دوران بارداری نقش حیاتی داره. کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی می‌تونه باعث ضعف مادر و مشکلات جنین بشه.
علاوه بر این، شرایط اقتصادی و اجتماعی، نقش بزرگی دارن. در مناطق فقیرنشین، شاید مادرها حتی دسترسی ساده به آب سالم و بهداشت مناسب رو نداشته باشن که همین خودش می‌تونه عامل بیماری باشه.
علت اصلی مرگ‌و میر کودکان
مرگ کودکان زیر پنج سال معمولاً به دلایل مختلفی رخ می‌ده، از جمله بیماری‌های عفونی مثل ذات‌الریه، اسهال شدید، سوءتغذیه و بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن. در کشورهای کم‌درآمد، نداشتن واکسیناسیون کامل، تغذیه نامناسب و دسترسی محدود به خدمات درمانی باعث افزایش این آمار می‌شه.
واکسیناسیون یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از این مرگ‌هاست. کودکانی که واکسینه می‌شن در برابر بیماری‌هایی مثل سرخک، دیفتری، کزاز و فلج اطفال محافظت می‌شن.
آمار مرگ‌ومیر مادران در سال ۲۰۲۴
- بر اساس گزارش WHO (انتشار آوریل ۲۰۲۵)، در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۶۰٬۰۰۰ مادر در اثر مشکلات مربوط به بارداری یا زایمان فوت کردن World Health Organization. بیش از ۹۰٪ این مرگ‌ها در کشورهای کم‌درآمد گزارش شده.
- همچنین WHO اعلام کرده که میزان مرگ‌ومیر مادران (MMR) بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ حدود ۴۰٪ کاهش داشته؛ یعنی از ۳۲۸ به حدود ۱۹۷ فوت در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد زنده رسیده UNICEF DATAWorld Health Organization.
- در کشورهای فقیر، این آمار هنوز بالاست: ۳۴۶ مرگ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد در مقابل تنها ۱۰ مرگ برای هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد در کشورهای پردرآمد World Health Organizationdatadot.
- ریسک مادام‌العمر مرگ مادر برای زنانی در این کشورها بسیار بالاست: تقریباً ۱ از هر ۶۶ زن – یعنی احتمال زیاد مرگ در مقابل عدد پایین‌تر در کشورهای غنی PMCdatadot.
آمار مرگ‌و میر مادران و کودکان در آمریکا
- بر اساس آمار، نرخ مرگ‌ومیر مادر سال 2025 در آمریکا حدود ۱۹ فوت در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد بوده؛ که نسبت به سال قبل کمی افزایش داشته AP News.
در خبرهای جدید، گزارش شده که مرگ‌ومیر مادران سیاه‌پوست در آمریکا تا ۳.۵ برابر بیشتر از سفیدپوستان هست AP News.
مرگ‌ومیر مادران در ایران
- طبق CIA و WHO، آمار «مرگ مادر بر اثر بارداری و زایمان» در ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۶ مورد در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد زنده بوده؛ این یعنی تقریباً مشابه کشورهای توسعه‌یافته CIAWorld Bank Gender Data Portal.
- این روند کاهش چشم‌گیر قابل توجهی داشته: نسبت مرگ مادر در سال ۲۰۲۲، ۲۱ بود و یک سال قبلش ۵۱ بوده؛ یعنی ایران موفق شده در دو سال اخیر نرخ مرگ مادران رو تا بیش از ۷۰٪ کاهش بده Macrotrends.
- نکته‌ی مهم: بیشتر فوت‌های مادری در مناطق روستایی یا با وضعیت اقتصادی ضعیف رخ می‌ده و شایع‌ترین علت‌ها شامل خونریزی‌های پس از زایمان و اختلالات فشارخون هستWikipedia
.مرگ‌ومیر کودکان زیر پنج سال در ایران
- آمار UNICEF نشون می‌ده که نرخ مرگ کودکان زیر ۵ سال در ایران در سال ۲۰۲2 حدود ۱۲ در هر ۱٬۰۰۰ تولد زنده بوده و نرخ نوزادی (مرگ تا یک سالگی) حدود ۱۱ در هزار و نوزادان کمتر از ۲۸ روز ۷ در هزار فوت کردن UNICEF DATA.
بررسی‌ها نشون می‌ده که بخش قابل توجهی از این تلفات قابل پیشگیری بود و عوامل شایع مرگ شامل عفونت‌های نوزادی، مشکلات نارس بودن، ناهنجاری‌های مادرزادی و مراقبت‌های ضعیف قبل از زایمان بوده PMCSpringerLink.
راهکارهایی برای کاهش مرگ و میر مادران و کودکان
دولت‌ها و سازمان‌های جهانی برنامه‌های مختلفی برای بهبود این وضعیت اجرا می‌کنن، مثل آموزش مادران درباره مراقبت‌های دوران بارداری، تقویت خدمات بهداشتی و درمانی، واکسیناسیون کودکان، و بهبود تغذیه مادر و کودک.
از طرفی، خانواده‌ها هم نقش مهمی دارن. مراجعه منظم به پزشک، رعایت نکات بهداشتی، تغذیه سالم، و واکسیناسیون به موقع کودک از جمله کارهای مهمیه که می‌تونه جان مادر و کودک رو نجات بده.
نتیجه‌گیری
- آمار تازه نشون می‌ده میزان مرگ و میر مادران و کودکان کاهش چشمگیری داشته، اما هنوز کلی مسیر مونده تا بتونیم همه جای دنیا رو پوشش بهداشتی بدیم.
- با آموزش مادران، واکسیناسیون، مراکز درمانی قدرتمند و توجه ویژه به مناطق فقیر و بحران‌زده، ابتدای راه برای جلوگیری از مرگ‌های قابل‌پیشگیری هستیم.
- کشورهای ثروتمند هم نقش مهمی دارن؛ هم در داخل کشور و هم از طریق کمک‌های بین‌المللی.
