روش‌های کنترل خشم کودک ۲ تا ۵ ساله
چگونه خشم کودک ۲ تا ۵ ساله را کنترل کنیم؟
قراره چی بدونیم؟
- چرا کودک ۲ تا ۵ ساله خشمگین می‌شه؟
- مهم‌ترین نکات در کنترل خشم کودک
- روش‌های جایگزین برای خالی‌کردن خشم
- اشتباهات رایج والدین در برخورد با خشم کودک
تا حالا برات پیش اومده که بچه‌ت از شدت عصبانیت، خودش رو بندازه زمین، جیغ بزنه یا حتی بزنه زیر وسایل؟ اگه جواب‌ت مث خیلی از مامانا «آره» باشه، باید بدونی که این رفتارها تو سن ۲ تا ۵ سال کاملاً طبیعی‌ان. بچه‌ها تو این سن هنوز اون‌قدری بزرگ نشدن که بتونن احساسات‌شون رو درست بیان کنن. مخصوصاً وقتی خسته‌ان، گرسنه‌ان یا فقط دنبال توجه می‌گردن. اما این به این معنی نیست که باید دست رو دست بذاریم و نگاه‌شون کنیم. تو این مقاله، هم دلایل خشم بچه‌ها رو با هم بررسی می‌کنیم، هم راهکارهای علمی برای کنترل و مدیریت این رفتارها رو با هم یاد می‌گیریم.
چرا کودک ۲ تا ۵ ساله خشمگین می‌شه؟
اول باید بدونیم که خشم بچه‌ها یه جور واکنش طبیعی به چیزیه که براشون غیرقابل قبوله. مثلاً:
- وقتی نمی‌تونه اسباب‌بازیشو درست کنه
- وقتی بهش می‌گی «نه»
- وقتی نمی‌تونه احساسات‌شو بگه یا کلمه‌شو پیدا نمی‌کنه
- وقتی حس می‌کنه دیده یا شنیده نمی‌شه
- وقتی احساس ناامنی یا ترس می‌کنه
از نظر علمی، مغز کودک تو این سن هنوز در حال رشده و بخشی از مغز که مربوط به کنترل هیجانه (یعنی قشر پیش‌پیشانی)، هنوز کامل نشده. به همین خاطره که بعضی وقتا، کنترل خشم براش مثل بالا رفتن از کوه بدون کفشه.
مهم‌ترین نکات در کنترل خشم کودک: اول خودتو آروم کن
قبل از اینکه بخوای خشم کودک‌تو کنترل کنی، باید خودت آروم باشی. بچه‌ها مثل آینه‌ان؛ اگه توی بحران، مامان یا بابا خونسرد بمونه، اونم کم‌کم یاد می‌گیره چطوری خودش رو کنترل کنه.
مطالعه‌ای تو سال ۲۰۲۲ در مجله Child Development نشون داده که واکنش پدر و مادر به خشم کودک، مستقیماً روی شدت یا کاهش اون تأثیر داره. یعنی اگه شما با فریاد به فریاد پاسخ بدین، اوضاع بدتر می‌شه. اما اگه آروم باشین، کودک هم زودتر به حالت تعادل برمی‌گرده.
۱. احساساتش رو به رسمیت بشناس
به جای گفتن «چرا این‌قدر بداخلاقی می‌کنی؟» بهتره بگی: «می‌دونم ناراحتی چون نمی‌تونی الان اسباب‌بازیتو داشته باشی.» بچه وقتی حس کنه که دیده و درک شده، راحت‌تر آروم می‌شه.
حتی می‌تونی کمکش کنی اسم احساس‌شو پیدا کنه:
«الان خیلی عصبانی‌ای؟ دلت می‌خواد جیغ بزنی؟»
این کار باعث می‌شه هم خشمش کم بشه، هم کم‌کم واژه‌های احساسی رو یاد بگیره.
۲. بهش انتخاب بده
گاهی اوقات خشم کودک از احساس بی‌قدرتی میاد. مثلا وقتی می‌گی «الان باید بخوابی» و اون نمی‌خواد، احساس می‌کنه هیچ کنترلی نداره. اینجاست که انتخاب دادن معجزه می‌کنه.
مثلاً بپرس: «می‌خوای اول قصه بخونیم یا اول مسواک بزنی؟»
این باعث می‌شه حس کنه کنترل موقعیت دست خودشه، و کمتر لجبازی کنه.
۳. روش‌های جایگزین برای خالی‌کردن خشم یادش بده
بچه‌ها باید یاد بگیرن که خشم، احساس بدی نیست، ولی مهمه که چطوری باهاش برخورد کنن. مثلاً:
- «وقتی عصبانی‌ای می‌تونی نفس عمیق بکشی»
- «می‌تونی بری یه گوشه، بالشو بغل کنی تا آروم شی»
- «می‌تونی نقاشی کنی تا حالت بهتر شه»
تو مقاله‌ای که سال ۲۰۲۳ تو Journal of Pediatric Psychology چاپ شده، اومده که بچه‌هایی که از تکنیک‌های تنظیم هیجان استفاده می‌کنن، کمتر تو مدرسه و خانواده دچار مشکل رفتاری می‌شن.
۴. از قبل آماده‌اش کن
اگه می‌دونی که قراره اتفاقی بیفته که ممکنه خشمگینش کنه (مثلاً پارک رو باید ترک کنین)، از قبل بهش بگو:
«پنج دقیقه دیگه باید بریم، بعدش می‌ریم خونه آب‌میوه می‌خوریم.»
پیش‌بینی کردن باعث می‌شه کمتر احساس شوک یا طردشدگی کنه.
۵. به رفتار خوبش توجه نشون بده
کودک وقتی ببینه با آرام بودن و صحبت کردن بیشتر توجه می‌گیره، احتمالاً کمتر دنبال راههای منفی برای جلب توجه می‌گرده. مثلاً بگو:
«آفرین که وقتی عصبانی بودی زدی زیر گریه ولی ننداختی اسباب‌بازیو!»
یا:
«خیلی خوشحال شدم وقتی اومدی گفتی ناراحتی.»
۶. خشم شدید یا مکرر رو جدی بگیر
اگه کودک‌ت خیلی زیاد، خیلی شدید یا با رفتارهای آسیب‌زننده خشم نشون می‌ده (مثلاً خودزنی، آسیب به دیگران یا وسایل)، بهتره با روان‌شناس کودک مشورت کنی. بعضی وقتا این خشم‌ها می‌تونن نشونه اضطراب، اختلال‌های رفتاری یا حتی مشکلات حسی باشن.
اشتباهات رایج والدین در برخورد با خشم کودک
۱. نادیده گرفتن یا سرکوب احساساتش: گفتن جملاتی مثل «بس کن دیگه!» یا «بچه خوب این کارو نمی‌کنه» باعث می‌شه احساساتش رو قایم کنه، نه کنترل.
- داد زدن یا تهدید کردن: این روش‌ها شاید در لحظه جواب بده، ولی تو بلندمدت باعث ترس، خجالت یا حتی خشم بیشتر می‌شن.
- تسلیم شدن کامل: وقتی بچه از خشمش استفاده می‌کنه تا به خواسته‌اش برسه، یاد می‌گیره که این راه جواب می‌ده و تکرارش می‌کنه.
جمع‌بندی: آموزش کنترل خشم از همین حالا شروع می‌شه
یاد گرفتن مدیریت خشم برای یه کودک درست مثل یاد گرفتن غذا خوردن با قاشقه؛ نیاز به تمرین، صبر و تکرار داره. مهمه که شما به عنوان پدر و مادر، کنارش باشین، درکش کنین و الگوش باشین.
یادت باشه بچه‌ات هنوز داره یاد می‌گیره چطور آدم بزرگی باشه، پس هر بار که با صبوری بهش کمک می‌کنی، یه قدم به مهارت‌های هیجانی قوی‌تر نزدیک‌ترش می‌کنی.
