در شرایط بحرانی مانند جنگ، کودکان به‌شدت در معرض آسیب‌های روانی و جسمی قرار دارند. این دوران می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر رشد احساسی، ذهنی و اجتماعی آن‌ها داشته باشد. برای کاهش این آسیب‌ها، باید رویکردی حمایتی، آگاهانه و همدلانه در پیش گرفته شود.

 ۱. حفظ آرامش و ایجاد حس امنیت
کودکان به شدت به احساس امنیت نیاز دارند. حتی اگر شرایط بیرونی ناآرام است، تلاش کنید فضایی نسبی از آرامش در خانه یا پناهگاه برقرار کنید:
• با لحن آرام صحبت کنید.
• از رفتارهای عصبی یا خشونت‌بار پرهیز کنید.
• به کودک اطمینان دهید که در کنارش هستید و مراقبش خواهید بود.
 

۲. صحبت کردن صادقانه اما متناسب با سن کودک
کودکان نیاز دارند بدانند چه اتفاقی می‌افتد، اما نه به شیوه‌ای ترسناک یا اضطراب‌آور:
• برای کودکان خردسال (زیر ۷ سال): با جملات ساده توضیح دهید، مثلاً “گاهی صداهای بلندی می‌شنویم چون جنگ شده، اما ما در جای امنی هستیم.”
• برای کودکان بزرگ‌تر: اطلاعات کمی بیشتر بدهید اما باز هم از زبان نرم استفاده کنید.

۳. اجازه‌ی ابراز احساسات
بچه‌ها ممکن است بترسند، گریه کنند، عصبانی شوند یا ساکت بمانند. نباید این احساسات را سرکوب کرد:
• بگذارید کودک احساسش را بیان کند.
•با او همدلی کنید، مثلاً بگویید “می‌فهمم که ترسیدی. من هم بعضی وقت‌ها می‌ترسم.”

۴. حفظ ساختار و برنامه روزانه حتی در شرایط اضطراری، ایجاد یک روتین ساده (مثل زمان خواب، غذا یا بازی) به کودک کمک می‌کند احساس کنترل داشته باشد.

۵. بازی، نقاشی و داستان‌سرایی
ابزارهایی مثل بازی، نقاشی و قصه‌گویی به کودکان کمک می‌کند احساسات‌شان را پردازش کنند:
• می‌توانید از آن‌ها بخواهید نقاشی بکشند یا با اسباب‌بازی‌هایشان بازی‌های تخیلی انجام دهند.
• داستان‌هایی تعریف کنید که امید و مقاومت را تقویت کنند.

۶. جلوگیری از مواجهه با اخبار ناراحت‌کننده
اخبار تصویری یا صوتی از جنگ می‌تواند استرس کودک را تشدید کند. تلاش کنید:
• دسترسی به رسانه‌های ترسناک را محدود کنید.
• اگر کودکی خبر ناراحت‌کننده‌ای شنیده، آن را با او پردازش کنید.
 

 ۷. مراجعه به مشاور در صورت لزوم
اگر کودک دچار مشکلاتی مثل کابوس‌های مکرر، شب‌ادراری، بی‌قراری شدید یا کناره‌گیری از اطرافیان شد، مراجعه به مشاور روان‌شناس کودک ضروری است.

جمع‌بندی

کودکان در بحران‌هایی مثل جنگ، به پناهی عاطفی، حمایت روانی و حضور آرام بزرگ‌ترها نیاز دارند. با صداقت، همدلی و ثبات رفتاری می‌توان از آسیب‌های شدید روانی در آینده پیشگیری کرد. این مسئولیتی انسانی است که بر دوش همه‌ی ماست.