زایمان در حالت بریچ (Breech) و روش‌های مدیریت
وضعیت بریچ جنین در بارداری
معمولاً در اکثر بارداری‌های طبیعی، سر جنین قبل از زایمان به سمت پایین قرار می‌گیره و آماده ورود به کانال زایمان می‌شه. ولی گاهی این اتفاق نمی‌افته و نمای بریچ جنین پیش میاد که یعنی به جای سر، لگن یا پاهای جنین پایین قرار می‌گیره. این وضعیت توی هفته‌های اول بارداری طبیعیه، اما اگه تا هفته ۳۷ همچنان جنین در وضعیت بریچ بمونه، ممکنه زایمان رو سخت کنه و نیاز به مراقبت‌های حیاتی داشته باشه.
توی این مقاله، قراره درباره دلایل بریچ جنین، روش‌های تشخیص، گزینه‌های زایمان و مدیریت این وضعیت صحبت کنیم.
وضعیت بریچ در بارداری
به طور کلی، ۳ تا ۴ درصد از بارداری‌ها توی هفته‌های آخر، جنینشون هنوز در وضعیت بریچ باقی می‌مونه. این یعنی سر جنین به سمت بالاست و پاها یا لگن جنین نزدیک دهانه رحم قرار داره. بریچ جنین چند نوع داره:
- بریچ کامل (Complete Breech): هر دو پا و لگن جنین به سمت پایین جمع شده، انگار چهارزانو نشسته.
- بریچ فرانک (Frank Breech): لگن جنین پایینه ولی پاهاش مستقیم به سمت بالا کشیده شده. این رایج‌ترین مدل بریچه.
- بریچ فوتلینگ (Footling Breech): یک یا هر دو پای جنین به سمت پایین کشیده شده و ممکنه اول پاها وارد کانال زایمان بشه.
علت وضعیت بریچ جنین
توی بیشتر موارد، بریچ بودن جنین شانسی اتفاق می‌افته و دلیل خاصی نداره. ولی بعضی از شرایط می‌تونن احتمال این وضعیت رو بالا ببرن، مثل:
- تعداد بالای زایمان (چون رحم کشیده‌تره و جا برای چرخیدن بیشتره)
- مشکلات رحم مثل رحم دوشاخ یا فیبروم
- زیاد بودن مایع آمنیوتیک که باعث می‌شه جنین بیشتر حرکت کنه.
- کم بودن مایع آمنیوتیک که فضا برای چرخیدن جنین رو محدود می‌کنه.
- دوقلویی یا چندقلویی
- نارس بودن جنین (چون جنین‌های نارس بیشتر توی وضعیت بریچ می‌مونن)
- مشکلات جنینی مثل ناهنجاری‌های رشدی
تشخیص وضعیت بریچ در بارداری
معمولاً پزشک یا ماما از طریق لمس شکم مادر متوجه می‌شه که سر جنین بالاست و لگن یا پاهاش پایین قرار داره. اما برای تشخیص قطعی، سونوگرافی انجام می‌شه تا وضعیت دقیق جنین مشخص بشه. گاهی هم صدای قلب جنین در قسمت بالاتری از شکم نسبت به وضعیت معمول شنیده می‌شه که می‌تونه نشونه‌ای از بریچ بودن باشه.
راه های مدیریت بریچ جنین
اگه تا هفته ۳۷ بارداری، جنین هنوز بریچ باشه، چند گزینه برای تغییر وضعیتش وجود داره:
۱. چرخوندن جنین با روش ECV
ECV (نسخه خارجی جنین) روشی است که پزشک با فشار ملایم روی شکم مادر، سعی می‌کنه جنین رو بچرخونه و سرش رو به سمت پایین (سفالیک) هدایت کنه. این کار معمولاً از هفته ۳۷ به بعد انجام می‌شه و در حدود ۵۰٪ موارد موفق است. البته یه سری شرایط مثل کم بودن مایع آمنیوتیک، خونریزی مادر یا جفت سرراهی باعث می‌شن که این روش مناسب نباشه.
۲. زایمان طبیعی با بریچ
بعضی از خانم‌ها می‌تونن زایمان طبیعی داشته باشن، حتی اگه جنینشون بریچ باشه، ولی این کار نیاز به یه متخصص با تجربه داره. چند شرط مهم برای این نوع زایمان وجود داره:
- جنین توی حالت بریچ کامل یا فرانک باشه، نه فوتلینگ.
- وزن جنین نرمال باشه (نه خیلی کوچیک، نه خیلی بزرگ).
- زایمان به شکل خودبه‌خودی و بدون نیاز به تحریک با دارو شروع بشه.
- پزشک یا ماما تجربه کافی توی زایمان بریچ داشته باشه.
زایمان طبیعی در این شرایط خطراتی مثل گیر کردن سر جنین، آسیب به گردن و حتی مشکلات اکسیژن‌رسانی به جنین داره، به همین علت خیلی از متخصصین سزارین رو پیشنهاد می‌کنن.
۳. سزارین، گزینه‌ای ایمن‌تر
سزارین معمولاً امن‌ترین روش برای زایمان بریچ در هفته ۳۷ به بعد به حساب میاد. تحقیقات نشون داده که توی زایمان طبیعی با بریچ، احتمال مشکلاتی مثل آسیب هنگام خروج جنین و کاهش اکسیژن بیشتره. به همین دلیل، خیلی از پزشکان پیشنهاد می‌کنن که اگه جنین چرخش درست پیدا نکرد، سزارین به عنوان گزینه مناسب‌تر انتخاب بشه.
عوارض و خطرات بریچ جنین
اگه بریچ بودن جنین مدیریت نشه، ممکنه مشکلاتی پیش بیاد، مثل:
- پرولاپس بند ناف: توی زایمان طبیعی، اگه بند ناف قبل از بدن جنین بیرون بیاد، ممکنه اکسیژن‌رسانی قطع بشه.
- گیر کردن سر جنین: توی زایمان طبیعی، چون بدن جنین کوچیک‌تر از سر است، ممکنه سر جنین توی کانال زایمان گیر کنه.
- آسیب‌های زایمان: احتمال شکستگی استخوان‌ها یا آسیب عصبی بیشتره.
حرف آخر
زایمان در وضعیت بریچ جنین می‌تونه یه چالش بزرگ باشه، ولی با مدیریت درست، خطراتش به حداقل می‌رسه. روش‌هایی مثل چرخوندن جنین (ECV) یا سزارین معمولاً امن‌ترین گزینه‌ها هستن، ولی در بعضی از موارد، زایمان طبیعی هم ممکنه. انتخاب روش زایمان کاملا به شرایط مادر و جنین بستگی داره، اما چیزی که مهمه اینه که مراقبت‌های حیاتی رو جدی بگیری و با پزشک متخصص مشورت کنی.
